ΟΙ ΚΑΛΑΜΩΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΣΒΕΣΤΟΥΧΟΙ ΒΑΛΤΟΙ
ΤΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ
Κείμενο-Φωτογραφίες: Διονύσης Μαμάσης M.Sc.
Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος info@mamasis.gr
Στην καρδιά της Αιτωλοακαρνανίας και μόλις 6 χλμ. από τη πόλη του Αγρινίου βρίσκεται ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους υδάτινους αποδέκτες της Ελλάδας, η λίμνη Τριχωνίδα.
Ο υγρότοπος και η ευρύτερη λιμνιαία περιοχή αποτελεί μια ειδική περίπτωση συνύπαρξης και παρά τις αλόγιστες ανθρωπογενείς επεμβάσεις φιλοξενεί πλήθος ευαίσθητων με σημαντικής αξίας οικοσυστήματα. Στις υποζώνες της όχθης όπως και της μικρής “αδερφής” Λυσιμαχείας κυριαρχούν οι καλαμώνες με οικολογική και περιβαλλοντική αξία.
Οι καλαμώνες (Phragmites australis) ως μια απόλυτη ενιαία έκταση περικλείουν τα 3/4 της παρόχθιας ζώνης και αποτελούν τυπικό ενδιαίτημα για τον βιότοπο. Φθάνουν σε ύψος τα 4-5 μέτρα και αναπτύσσονται ετήσια διαθέτοντας πολυετές ρίζωμα.
Το είδος κυριαρχεί με συνοδά στην υποζώνη το κλάδιο γνωστό και ως κοψιάς που πήρε την ονομασία του εξαιτίας των πολύ κοφτερών φύλλων, το σπαθόχορτο, το ψαθί, τα βούρλα κ.α.
Παράλληλα στις νότιες όχθες της Τριχωνίδας συνυπάρχουν με τους καλαμώνες, οι ασβεστούχοι βάλτοι. Αποτελούν οικοσυστήματα προτεραιότητας σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 92/43 και συνεπώς χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και προστασίας. Ο υψηλός βαθμός ευαισθησίας και η ύπαρξη τους στηρίζεται σε λεπτές υδρολογικές και περιβαλλοντικές ισορροπίες. Σχηματίστηκαν από τη συσσώρευση νεκρού φυτικού υλικού και είναι εδάφη βαριά, λασπώδη με κακή οξυγόνωση και η υπαρξή τους βρίσκει έδαφος λόγω της υγρασίας.
Οι ασβεστούχοι βάλτοι εμφανίζονται σε χαμηλά υψόμετρα, στις αβαθείς και παρόχθιες περιοχές της Μακρυνείας, στη Καψοράχη, στο Δαφνιά και στο Τριχώνιο πλησίον του παραλίμνιου δάσους Φράξου. Η γεωγραφική τους κατανομή στα συστήματα του γλυκού νερού είναι περιορισμένη στην Ελλάδα ενώ στη Δυτική Ελλάδα υπήρχε σε αρκετές υγροτοπικές περιοχές.
Εντός των καλαμιώνων αναπτύσσονται ποικίλες βιοκοινότητες φυτών και ζώων. Παράλληλα φωλιάζουν, ξεκουράζονται και βρίσκουν καταφύγιο πολλά είδη πουλιών όπως η τσιχλοποταμίδα με τους έντονους ήχους που ξεφωνίζει, η μικροσκοπική υφάντρα που παίρνει υλικό από τις καλαμιές και πλέκει τη φωλιά της στα κλαδιά της ιτιάς, οι μικροτσικνιάδες, οι νερόκοτες, οι φαλαρίδες, τα ψευταηδόνια κ.α.
Οι καλαμώνες προσφέρουν σημαντικά οφέλη όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά πρωπάντον στον ίδιο τον άνθρωπο. Βελτιώνουν τη ποιότητα των υδάτων που δρουν ως «φίλτρα» και η ιδιότητα τους μάλιστα βρίσκει εφαρμογή στα συστήματα τεχνητών υγροτόπων που κατασκευάζονται για την επεξεργασία αστικών λυμάτων-αποβλήτων. Συνάμα συμβάλλουν στην ρύθμιση του μικροκλίματος, στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και προστατεύουν τους βιοτόπους από πλημμύρες-διαβρώσεις κ.α.
Παρόλο που οι καλαμιές έχουν την τάση να επεκτείνονται η επέκταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων, η ανεξέλεγκτη βόσκηση, οι άναρχες επιχωματώσεις, οι αποθέσεις απορριμμάτων παντός είδους και το κάψιμο τους σε ακατάλληλες περιοχές (άνοιξη – καλοκαίρι) προκαλεί την οικολογική τους καταστροφή.
Στον υγρότοπο της Τριχωνίδας ολοκληρώθηκε με επιτυχία το ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό πρόγραμμα Life-Φύση 99 που είχε σκοπό την προστασία και διασφάλιση των ασβεστούχων βάλτων της λίμνης και την αποκατάσταση τους. Στην Ελλάδα όμως είναι γεγονός ότι όταν ολοκληρώνεται ένα πρόγραμμα σε μια περιοχή NATURA δεν συνεχίζεται η παρακολούθηση του έργου διότι δεν εξασφαλίζεται η νέα χρηματοδότηση λόγω έλλειψης και διαχείρισης πόρων.
Οι καλαμώνες με τους ασβεστούχους βάλτους της λίμνης Βραχωρίου έχουν μεγάλη περιβαλλοντική σημασία και αποτελούν δείκτη διατήρησης των υδρολογικών και περιβαλλοντικών συνθηκών. Η διαχείριση της υπερυδατικής βλάστησης (καλαμώνων) αφορά άμεσα τα ενδιαιτήματα των ειδών.