Ο Παναγιώτης Κονδύλης (Αρχαία Ολυμπία 1943 – Αθήνα 1998) είναι, ίσως, ο μεγαλύτερος μαρξιστής – μεταμαρξιστής στοχαστής και διανοητής (από τους διαπρέψαντες στο διεθνή χώρο) και, πράγματι, αν δεν «έφευγε» τόσο νωρίς από τη ζωή, δεν θα χωρούσε η παραμικρή αντιλογία περί τούτου : θα καταδείκνυε τα πρωτεία του εντελώς αβίαστα και φυσικά. Γερμανοσπουδαγμένος και επιτελικά γερμανοτραφής ασκήθηκε, εργάστηκε και διαμόρφωσε από πολύ γρήγορα όλες εκείνες τις κρίσιμες και χρήσιμες αξιακές υποδομές γνώσης, ώστε, να παρουσιάσει το έργο του με μοναδική ενάργεια και, κυρίως, με αδιαμφισβήτητο κύρος.
Από τον «Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, Ι & ΙΙ) και το «Νεοελληνικό Διαφωτισμό» του, έως το «η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού» και το «Ισχύς και Απόφαση», και από το «Η Πλανητική πολιτική μετά τον Ψυχρό πόλεμο» ή το «Από το 20ο στον 21ο αιώνα» μέχρι το «Θεωρία του Πολέμου» και το «Μελαγχολία και Πολεμική» – όλο το έργο του είναι μια σπουδή στην αυτογνωσία για το πώς ο κόσμος έφτασε εδώ που είναι, καθώς, και αυθεντική πρωτοπορία στην εθνική ενδοσκόπηση και κατανόηση για το πώς οι Έλληνες βρεθήκαμε εδώ που βρεθήκαμε.
Ειδικά στο «Oι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας» που αποτελεί την εισαγωγή στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του «Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού»*, αλλά, στην πραγματικότητα είναι ένα αυτάρκες δοκίμιο για τη κατανόηση της νεότερης Ελλάδας** ο Παν. Κονδύλης υπήρξε ιδιαίτερα οξύνους, πολύτροπος και, δυστυχώς, απόλυτα προφητικός συσχετικά με αυτό – τούτο που αποκαλούμε στις μέρες μας «εθνική κρίση» ή πιο απλά «κρίση» και «κατάρρευση».
Γράφει, λοιπόν, στο ως άνω δοκίμιο (που, ας σημειωθεί, εξαντλεί κάθε πτυχή της ιστορικής εξέλιξης της παρακμιακής πορείας), στο κεφάλαιο «Το κράτος και τα κόμματα» τα εξής : (…) «Ο πατριαρχικός ή πελατειακός χαρακτήρας του κοινοβουλευτισμού και συνάμα η σπάνη των θέσεων στην ελεύθερη αγορά εργασίας είχαν ως συνέπεια να παίξει ο κρατικός μηχανισμός (ο πιο σίγουρος και ανθεκτικός εργοδότης) στην Ελλάδα ρόλο ανάλογο με κείνο που έπαιξαν, επί της ουσίας όμως, τα βιομηχανικά αστικά κέντρα στη Δύση : απορρόφησε μάζες αγροτικής προέλευσης, αλλά, για να τις διοχετεύσει και να τις χρησιμοποιήσει με τρόπο πολύ διαφορετικό και προπαντός πολύ λιγότερο παραγωγικό».
Και αμέσως παρακάτω αναλύοντας ενδελεχώς το πρόβλημα μέσα από την οπτική (της ατελούς και από την αρχή αγκιστρωμένης στην κρατικοπελατειακή διάταξη και λεηλασία κατά τον ίδιο) αστικής τάξης : «Σε σχέση με το δικό μας πρόβλημα δηλαδή την αστική τάξη και τον αστικό πολιτισμό στην Ελλάδα, πρέπει να τονίσουμε ότι η τέτοια διόγκωση και διαμόρφωση του ελληνικού κράτους (σ.σ.: η κεντρική, δηλαδή και θεμελιώδης αιτία της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας και του νεότερου Ελληνισμού), ούτε από κάποια εντόπια αστική τάξη υποκινήθηκε ούτε και την αστική τάξη ωφέλησε : απεναντίας, μάλιστα, ο όγκος, η δυσκαμψία και η δαπανηρότητα του κράτους αποτέλεσε τροχοπέδη για τη διοχέτευση ζωτικών πόρων και ενεργειών σύμφωνα με τις ανάγκες μιας αμιγούς καπιταλιστικής ανάπτυξης (και, άρα, δυτικότροπης πολιτειακής οργάνωσης και εύνομης κρατικής λειτουργίας)». (…)
Τούτα και, φευ, άλλα πολλά σπουδαιότερα έγραφε –αξίζει να το συλλογιστούμε το μακρινό 1991-, ο Παν. Κονδύλης, όταν δηλαδή, πρωτοδημοσιεύτηκε το κείμενο στην Ελλάδα. Και αποτελούν την ξεκάθαρη πλην, όμως, και πληρωμένη απάντηση ((sic), σε όλους εκείνους τους εγχώριους ημιμαθείς νεομαρξιστές και νεοκομμουνιστές διανοούμενους, προπαγανδιστές ή φαιδρά διατυπανίζοντες την ιδεολογικοποίηση του συμφέροντός τους – δημοσιολόγους και δημοσιογράφους, που περί άλλων απερίσκεπτων και αστόχαστων τυρβάζουν. Όθεν, οι «ευθύνες» και οι «αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας» και, βεβαίως, του σύγχρονου ελληνικού κράτους είναι ευρείες και, ενίοτε (όπως καλή ώρα), δεν εξακριβώνονται ολομέτωπα μονοπρόσωπες και ταξικές (με την στρεβλή έννοια που δίδεται στον όρο «τάξη» στην Ελλάδα εφόσον καμία «τάξη» δεν δημιουργήθηκε σύμφωνα με την καθαρή κεφαλαιοκρατική θεώρηση και αναφορά), αλλά, αμφίπλευρα διαταξικές και κάθετα τέμνουσες ως προς τη τελική κλιμάκωση και διαπλοκή τους…
(*) Εκδόσεις: «Θεμέλιο» 1991.
(**) Εκδόσεις: «Θεμέλιο» 2011.
s.h.tagas@hotmail.gr