ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ο ΚΡΕΜΑΣΤΟΣ
Έκδοση Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου 2011
Η πρώτη εκδοτική εμφάνιση του Νέου Δήμου I. Π. Μεσολογγίου αφορά ένα ξεχωριστό βυζαντινό μνημείο της Αιτωλίας, τον ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΤΟ. Τη συγγραφή ανέλαβε ο καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιος Παλιούρας στον οποίο απευθύνθηκε ο Δήμος, όπως αναφέρει στο προλογικό σημείωμά του ο Δήμαρχος Παναγιώτης Κατσούλης.
Το Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου κρέμεται κυριολεκτικά σε μια απόκρημνη χαράδρα του Δυτικού Αρακύνθου, κοντά στο χωριό Ελληνικά, στην οποία φτάνει κανείς ξεκινώντας από το Κεφαλόβρυσο Αιτωλικού και βαδίζοντας βορειοανατολικά μιάμιση περίπου ώρα. Με πολλή δυσκολία σκαρφαλώνει ο προσκυνητής 50 μέτρα πάνω από το έδαφος για να βρεθεί στο Εικονογραφημένο Σπήλαιο που λειτούργησε ως ασκητήριο και ναός και συνδέεται ιστορικά με το Σπηλαιώδη Ασκητισμό του 9ου – 12ου αιώνα στην Αιτωλία και Ακαρνανία.
Στα σύντομα σημειώματα που υπογράφονται από τον ειδικό βυζαντινολόγο καθηγητή καταγράφονται: α) Μητροπολίτης Ιωάννης Απόκαυκος, ένας διάσημος επισκέπτης στον Άγιο Νικόλαο, β) Δρόμοι της άσκησης και της τέχνης γ) Άγιος Νικόλαος Κρεμαστός, δ) Πινακοθήκη ιερών μορφών, ε) ο σπηλαιώδης ασκητισμός σε Αιτωλία και Ακαρνανία, στ) Το βιβλιογραφικό εργαστήριο, ζ) Ο κώδικας της Οξφόρδης και η μαρτυρία του Απόκαυκου για τον Άγιο Νικόλαο η) Από τη σύγχρονη έρευνα για το Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου και θ) Βιβλιογραφία.
Οι τοιχογραφίες περιγράφονται από τον καθηγητή Αθανάσιο Παλιούρα, αλλά παρατίθενται και ολοσέλιδες φωτογραφίες αρκετών παραστάσεων όπως: ο Ιησούς Χριστός ο Παλαιός των Ημερών, ο Άγγελος από την Σταύρωση, ο Ευαγγελισμός, Γνωστοί και Αδιάγνωστοι Άγιοι κλπ.
Γενικά εντυπωσιάζει ο λιτός τρόπος απόδοσης των προσώπων «με τις αδρές γραμμές και κυρίως τα ορθάνοιχτα, μεγάλα έκπληκτα μάτια που αντικατοπτρίζουν την εσωτερική λαμπρότητα». Αγιογραφίες υψηλής τέχνης α με «Καππαδοκική» τεχνοτροπία, κατά τον συγγραφέα, ο οποίος υποθέτει ότι κάποιοι μετακινούμενοι ζωγράφοι στο θαλάσσιο δρόμο «Καππαδοκία προς Ορθόδοξη Κάτω Ιταλία», καθώς το πλοίο τους έπιανε «σκάλα» στη Βαράσοβα ή τη Ναύπακτο, θα έμεναν, μετά από πρόσκληση, λίγο καιρό στην περιοχή για να ζωγραφίσουν τα ασκηταριά της Βαράσοβας ή τον Άγιο Νικόλαο τον Κρεμαστό.
*Το βιβλίο παρουσιάστηκε στην Κυριακή 22 Μαΐου στο Μουσείο «Βάσω Κατράκη» στο Αιτωλικό. Ομιλητές, ο αρχαιολόγος Νίκος Καπώνης, ο καθηγητής Αθ. Παλιούρας και ο εκπρόσωπος της Εθελοντικής Ομάδας του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού, Αρίστος Γαλάνης.