Γράφει ο Μανώλης Πέπονας, φοιτητής Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΚΟΚΚΑΛΙΑ
Κατά τα έτη ύπαρξης των βασιλείων που ονομάστηκαν ελληνιστικά (έπειτα από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου), οι εμφύλιοι πόλεμοι των διαφόρων ηγεμόνων κλόνιζαν την άμυνα του ελληνικού χώρου και έδιναν τη δυνατότητα σε άλλους λαούς να διεξάγουν ληστρικές επιδρομές ή ακόμη και να εγκαθίστανται σε περιοχές αμιγώς ελληνικές ή εξελληνισμένες. Ένας από αυτούς ήταν οι Γαλάτες, η ήττα των οποίων στα Κοκκάλια το 278 π.Χ. οφείλεται στους Αιτωλούς. Η ονομασία «Γαλάτης» είναι τεχνιτή. Ως τέτοιος οριζόταν ο άνθρωπος που ζούσε μεταξύ Ρήνου και Πυρηναίων. Μια δύναμη Γαλατών λοιπόν, ήταν κι αυτή που οδήγησε ο Βρέννος ο Β’ να λεηλατήσει τα σημερινά Βαλκάνια, το 279 π.Χ. Έπειτα από τη σκληρή άμυνα που πρόβαλλε (με τη μέθοδο του ανταρτοπολέμου) ο Μακεδόνας στρατηγός Σωσθένης, ο Βρέννος συγκέντρωσε γύρω του ένα τεράστιο στράτευμα (άνω των 200.000 ανδρών με περίπου 61.000 ιππείς σύμφωνα με κάποιες πηγές) με αντικειμενικό στόχο το θησαυρό του Μαντείου των Δελφών. Όλο αυτό το στράτευμα συνάντησε τη πεισματική αντίσταση 26.000 ανδρών υπό τον Αθηναίο Κάλλιππο. Την κύρια ελληνική δύναμη αποτελούσαν οι 12.000 Αιτωλοί (ή 7-8.000 κατά άλλες πηγές) και οι 10.500 Βιωτοί. Επί 7 ημέρες η ελληνική άμυνα δεν ηττάται. Στην προσπάθειά τους οι Γαλάτες να αλλάξουν την πορεία της μάχη και να ανοίξουν το μέτωπο αναγκάζοντας τους Αιτωλούς –που την περίοδο αυτή ήταν από τα πλέον αξιόμαχα και πολυπληθή ελληνικά τμήματα- να επιστρέψουν στη πατρίδα τους, τμήμα 40.000 πεζών και 800 ιππέων προωθήθηκε ως το «Κάλλιο». Εκεί συνάντησε εκ νέου σοβαρή αντίσταση και αναγκάστηκε να υποχωρήσει για να ενωθεί με την κύρια μάζα του στρατεύματος που βρισκόταν στις Θερμοπύλες. Κατά τη διάρκεια της πορεία του αυτής, πέρασε από τα «Κοκκάλια» της Ευρυτανίας. Στα Κοκκάλια (ίσως κοντά στο σημερινό Κρίκελο), συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, στη πλειοψηφία τους γυναίκες, γέροι και παιδιά πολύ κάτω της ηλικίας στρατολόγησης. Τη στρατηγία ανέλαβαν ο Πολύαρχος, Πολύφρονας και Λαοκράτης.
Αυτοί οι άμαχοι και ο αιτωλικός στρατός (περίπου 8.000 άνδρες) που έφτασε εκεί από τις Θερμοπύλες, έχοντας για όπλα κοινά εργαλεία (όπως αξίνες, μαχαίρια ή τσεκούρια) τους επιτέθηκαν με τέτοια ένταση, ώστε κατά τον Παυσανία λιγότεροι από τους μισούς Γαλάτες κατάφεραν τελικά να φτάσουν στις Θερμοπύλες. Η αλήθεια είναι πως κατά την επιδρομή τους στη χώρα των Αιτωλών, οι βάρβαροι προέβησαν σε αμίμητες φρικαλεότητες και η υποχώρησή τους σήμανε μια άγρια καταδίωξη. Όσο για τους υπόλοιπους Γαλάτες, αυτοί αν και κατάφεραν με ελιγμούς –μέσω της Οίτης- να διασπάσουν την ελληνική παράταξη στις Θερμοπύλες, ηττήθηκαν εκ νέου και υποχώρισαν οριστικά. Ο ίδιος ο Βρέννος αυτοκτόνησε πίνοντας κρασί, ενώ οι συμπατριώτες του αποδεκατίστηκαν από το ψύχος, την πείνα και τις επιδημίες κατά την επιστροφή του
. Η σημασία της σύγκρουσης στα Κοκκάλια έμεινε ζωντανή για πάντα στους Αιτωλούς που ανέθεσαν στους Δελφούς μορφή οπλισμένης γυναίκας πάνω σε γαλατικές ασπίδες, που συμβόλιζε την Αιτωλία. Ακόμη και σήμερα στην περιοχή λέγεται πως υπάρχουν τα άταφα κόκκαλα των εισβολέων (απ’ όπου πήρε το όνομά της και η περιοχή), ενώ οι αγρότες κατά καιρούς βρίσκουν αντικείμενα που μαρτυρούν πολεμική εξάρτιση της εποχής.