Γράφει ο Μανώλης Πέπονας, φοιτητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Το δόγμα της απόλυτης εθνικής συνέχειας υφίσταται ήδη πριν τη δεκαετία του 1970 μια συντριπτική αποδόμηση. Οι σύγχρονοι ιστορικοί βέβαια διακρίνουν την ευφυΐα του Παπαρρηγόπουλου, τη λεπτότητα του Καρολίδη ή και τη λογοτεχνική χάρη του Λάμπρου, χωρίς όμως αυτά να σημαίνουν πως αρκετές από τις απόψεις της συγκεκριμένης ιστοριογραφίας δεν είναι ξεπερασμένες.
Όπως συμβαίνει με όλες σχεδόν τις θεωρίες, έτσι και αυτή της εθνικής συνέχειας και απόλυτης ομοιογένειας, γεννήθηκε, εξελίχθηκε και πέθανε υπό το βάρος των περιστάσεων, αφήνοντας όμως κάποια θετικά στοιχεία -π.χ. την απόρριψη της ανιστόρητης άποψης του Φαλμεράιερ περί σλαβοποίησης της Ελλάδας- ως κληρονομιά.¹ Έτσι, αν και οι σημερινοί κάτοικοι της περιοχής είναι σχεδόν απίθανο να κατάγονται αποκλειστικά από τους αρχαίους Αιτωλούς μετά από αιώνες κατακτήσεων, μεταναστεύσεων και επιμιξιών, αξίζει να εξετάσουμε μια πλευρά -έστω και κάπως σκοτεινή- των ανθρώπων που πάτησαν σε αυτά τα χώματα αιώνες πριν από εμάς κληροδοτώντας όχι τη φυλετική τους καθαρότητα αλλά μέρος του λαμπρού πολιτισμού τους. Εξάλλου ακόμη κι αν το αίμα δεν έχει συνέχεια, ο πολιτισμός έχει.
Οι Αιτωλοί ήταν σκληροί πολεμιστές που έφτασαν στην ύψιστη ακμή τους κατά την ελληνιστική περίοδο². Η πολεμική τους ισχύς δεν εκτονώθηκε μόνο σε πολέμους με τις γύρω δυνάμεις, αλλά είχε ως στόχο τον πλουτισμό μέσω πειρατικών και ληστρικών επιδρομών.³ Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Χίου που δεχόμενη την ένταξή της στην Αιτωλική Συμπολιτεία κατάφερε να αποφύγει τον οικονομικό μαρασμό. Συνεπώς, η δράση των Αιτωλών πειρατών ήταν οικονομικά αλλά και πολιτικά πετυχημένη.
Ο Πολύβιος, παραδοσιακός εχθρός των Αιτωλών, τους κατηγορεί για τον “αλαζονικό” και “άπληστο” χαρακτήρα τους: «Οι Αιτωλοί από καιρό δυσφορούσαν με την ειρήνη και με τις δαπάνες που έκαναν από δικά τους έσοδα επειδή ήταν συνηθισμένοι να ζουν από τα έσοδα των γειτόνων τους».⁴
Η πειρατεία ήταν μια σχεδόν συνηθισμένη και ιδιαίτερα επικερδής δραστηριότητα κατά την αρχαιότητα. Οι πολιτικές σκοπιμότητες της δράσης των αιτωλικών πληρωμάτων ήταν προφανείς: με επιδρομές πετύχαιναν τον οικονομικό μαρασμό και την εξασθένιση των αντιπάλων τους, ενώ παράλληλα διεύρυναν τη δική τους δύναμη με την ένταξη νέων μελών στη Συμπολιτεία τους -η πειρατεία απαγορευόταν μεταξύ των μελών του Κοινού- και τη συγκομιδή λαφύρων. Πειρατές, στρατιώτες και πολιτικοί ταυτόχρονα, οι αρχαίοι Αιτωλοί γνώρισαν μια πρωτοφανή ακμή ως την έλευση των Ρωμαίων. Αλλά και γι’ αυτή την έλευση μόνο άμοιροι ευθυνών δεν ήταν…
Πηγές
¹D. Bell: «The End of Ideology: on the Exhaustion of Political Ideas in the Fifties
²Για ένα δείγμα της αιτωλικής ισχύος βλ. άρθρο του γράφοντα για την απόκρουση των Γαλατών στα Κοκκάλια http://www.agrinionews.gr/%ce%b7-%ce%bc%ce%ac%cf%87%ce%b7-%cf%83%cf%84%ce%b1-%ce%ba%ce%bf%ce%ba%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b7-%ce%b1%cf%80%cf%8c%ce%ba%cf%81%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%b7-%cf%84%cf%89%ce%bd/
³Ι.Τζαμτζής: «Ο Μεσογειακός Κόσμος», εκδ. Σακκουλά, Αθήνα 2014, σελ. 30
⁴Πολύβιος, 4, 3, 1
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ VIDEO