Θησαυρός Βιοποικιλότητας ο Δήμος Αγρινίου
5η Ιουνίου: Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος
Κείμενο-Φωτογραφίες: Διονύσης Μαμάσης M.Sc.
Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος info@mamasis.gr
Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος καθιερώθηκε η 5η Ιουνίου από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 1972. Η ημέρα αυτή θεσπίστηκε και γιορτάζεται κάθε χρόνο με επετειακές δράσεις, περιβαλλοντικές εκδηλώσεις για τη σημασία της φύσης προς τον άνθρωπο και την ενημέρωση των πολιτών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που συμβαίνουν στο πλανήτη γη, τη διατήρηση και τη σωτηρία της βιοποικιλότητας. Φέτος το κεντρκό σύνθημα της εορταστικής ημέρας συμπίπτει με το Διεθνές έτος για τα δάση 2011 με τίτλο “Δάση. Η φύση στην υπηρεσίας σας”.
Η ποικιλομορφία των τοπίων, το θαυμάσιο περιβάλλον που μπορεί να συναντήσει κανείς στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Αγρινίου με τα υγροτοπικά συστήματα, τις λίμνες, τα ποτάμια, τα ρέματα, τους χειμάρρους με εποχιακή ροή, τις πηγές, τις εύφορες πεδιάδες, τους ορεινούς όγκους, τις δασικές εκτάσεις με τα υπεραιωνόβια δέντρα ορίζουν μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και υψηλής οικολογικής αξίας. Το φυσικό πάρκο των οικοτόπων σε συνάρτηση με την πλούσια χλωρίδα και το αξιόλογο ζωϊκό βασίλειο συνθέτουν το νέο διευρυμένο Δήμο Αγρινίου αναμφίβολα ως το πλουσιότερο Θησαυρό βιοποικιλότητας της Ελλάδας.
Με τη νέα σύνθεση και τα νέα δημοτικά διαμερίσματα, τα παραλίμνια χωριά της Τριχωνίδας και της Λυσιμαχίας, τους ημιορεινούς οικισμούς του Παναιτωλικού, του Αρακύνθου, του Πεταλά, τους γεωμορφολογικούς σχηματισμούς των στενών της Κλεισούρας, οι υδάτινοι όγκοι του Αχελώου χωροθετούνται ανάμεσα σε απερίγραπτες φυσικές ομορφιές γεμάτη ζωή, ιστορία και πολιτισμό.
Στα στενά της Κλεισούρας βρίσκει καταφύγιο διαβίωσης ένα από τα μεγαλύτερα νεκροφάγα αρπακτικά, το όρνιο (Gyps fulvus). Ο επιβλητικός γύπας με άνοιγμα φτερών να ξεπερνάει τα 2.50 m χαρακτηρίζεται ως είδος αυστηρής προστασίας. Τρέφεται με ψοφίμια καθαρίζοντας τα βουνά από τις εστίες μόλυνσης. Η οξεία όρασή του τον καθιστά ικανό να διακρίνει ένα μικρό κομμάτι κρέας από απόσταση 2-3km και να αναζητήσει τροφή σε ανοιχτές περιοχές ακτίνας 30-40 km. Η δε χλωριδική ποικιλότητα του φαραγγιού αποτελείται από 400 διαφορετικά φυτικά είδη με ιδιαίτερα σημαντική παρουσία, στα εκτεταμένα κάθετα βράχια απαντάται το προστατευόμενο ενδημικό είδος της κενταύριας (Centaurea niederi).
Κοντά στη Λεπενού Στράτου και στο όρος Πεταλάς συναντάμε το μεγαλύτερο πληθυσμό άγριων αλόγων της χώρας. Παρόλο που μειώνονται και βρίσκονται συχνά στο στόχαστρο κλοπής ο σπάνιος πληθυσμός τους είναι μοναδικός. Κανείς δεν μπορεί να τα πλησιάσει εύκολα αλλά το θέαμα της άγριας κατάστασης της αγέλης είναι εντυπωσιακό.
Επιπλέον η προστατευόμενη περιοχή του Παναιτωλικού όρους με τις απόκρημνες πλαγιές, τη βλάστηση με τα εκτενή ελατοδάση, τους εντυπωσιακούς καταράχτες, την ακουστική οικολογία συνθέτουν ένα βουνό γεμάτο ζωή, ιστορία και μύθους. Στο ψηλότερο βουνό της Αιτωλοκαρνανίας και σε υψόμετρο 1200 μέτρων υπάρχει ορειβατικό καταφύγιο με υποδομές περιπατητικών μονοπατιών και με στόχο τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη της περιοχής και την εδραίωση του περιπατητικού και οικολογικού τουρισμού.
Από την απέναντι πλευρά στην ήπια οροσειρά του όρους Αρακύνθου ή Ζυγού με τις αιωνόβιες καστανιές και βαλανιδιές, τους πελώριους κορμούς με τις διάσπαρτες δασωμένες κορυφές, φύονται τυπικά φυτά της μεσογειακής μακίας ενώ στα πετρώματά της κυριαρχεί ο φλύσχης.
Στο χωριό Τριχώνιο στη Γαβαλού σώζεται το διατηρητέο μνημείο της φύσης (μη ανακηρυγμένο), το άγνωστο κατά πολλούς υδροχαρές δάσος Φράξου έκτασης 22 στρεμμάτων. Το δασικό παραλίμνιο οικοσύστημα με τους πανύψηλους νερόφραξους και την υδροχαρή βλάστηση αποτελεί σήμερα ένα από τα σπάνια στη νότια Ελλάδα βιογενετικά αποθέματα.
Παρόλα τα προβλήματα που υπάρχουν στα υγροτοπικά οικοσυστήματα των δυο μαγευτικών λιμνών της Τριχωνίδας και της Λυσιμαχίας, ο οικολογικός πλούτος, οι παραλίμνιες ζώνες και η φυσική ομορφιά μαγνητίζουν φυσιοδίφεις, ερευνητές, επιστήμονες, οικοτουρίστες και χαρακτηρίζονται ως τα πιο αξιόλογα λιμνιαία σύστημα πανελληνίως. Παρουσιάζουν έντονο ορνιθολογικό ενδιαφέρον ενώ φιλοξενούν πάνω των 200 είδη πουλιών με σημαντικό αριθμό σπανιών και απειλούμενων. Η Τριχωνίδα από τις πιο πλούσιες λίμνες της Ευρώπης σε είδη ψαριών αποτελεί εκτατικό φυσικό ιχθυοτροφείο. 18 είδη μεγαλώνουν με τους ρυθμούς της φύσης και 2 διαβίουν στα ρέματά της ενώ πολλά από αυτά είναι ενδημικά. Το μικρότερο όμως ψάρι της Ευρώπης ο νανογωβιός απαντάται μόνο εδώ και πουθενά αλλού στον κόσμο. Δε ξεπερνάει τα 2,5cm και διαβίει μέσα στην υδρόβια φυτική βλάστηση.
Το Πέλαγος της Αιτωλίας, η μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού της Ελλάδας, συνδέεται με τη γειτονική Λυσιμαχία μέσω ενός στενού διαύλου μήκους 2,8 χλμ (Αλάμπεη) και αποτελούν ένα ενιαίο οικοσύστημα ενώ παράλληλα τροφοδοτείται από το χείμαρρο της Ερμίτσας και από τα ρέματά της λεκάνης. Στα εναπομείναντα υγρολίβαδα θα συναντήσουμε σπάνιες ορχιδέες και τις όμορφες κίτρινες ίριδες των βάλτων (Iris pseudacorus) γνωστές και ως νερόκρινα.
Στις όχθες κυριαρχούν οι καλαμιώνες με κυρίαρχο είδος το αγριοκάλαμο ενώ στη νότια πλευρά της απαντάται ο οικότοπος προτεραιότητας των ασβεστούχων βάλτων. Αποτελούν οικοσυστήματα προτεραιότητας από την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και συνεπώς χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και προστασίας. Ο υψηλός βαθμός ευαισθησίας και η ύπαρξή τους στηρίζεται σε λεπτές υδρολογικές και περιβαλλοντικές ισορροπίες και σχηματίστηκαν από την συσσώρευση νεκρού φυτικού υλικού, είναι εδάφη βαριά και λασπώδη,με κακή οξυγόνωση και κυρίαρχο φυτό το κινδυνεύον υδρόβιο είδος κλάδιο.
Επιπλέον οι μεγάλες εύφορες εκτάσεις στη λεκάνη των λιμνών του Αγρινίου με τα υπεραιωνόβια πλατάνια έχουν κατακλείσει τα ρέματα και τις όχθες της βορειοδυτικής πλευράς, αφού αρέσκονται σε υγρά εδάφη και πλούσια σε θρεπτικές ουσίες. Ο Τουρκικός πλάτανος του Τριχωνίου, οι αιωνόβιες καστανιές του Αρακύνθου και το πουρναράκι του Λιθοβουνίου έχουν σημαντική οικολογική αξία.
Όσον αφορά στους πελαργούς (Ciconia ciconia) αυτοί δεσπόζουν στους τρούλους των εκκλησιών της Λεπενούς, του Στράτου και της Κυψέλης ενώ από πέρσυ έκαναν και πάλι την εμφανισή τους στην εκκλησία του Παναιτωλίου. Ο λευκοπελαργός γνωστός και ως λελέκι, το μεταναστευτικό πουλί, θεωρείται δείκτης υγειών υγροτοπικών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Παρόμοια και η γνωστή μας βίδρα ή ενυδρίδα (Lutra lutra), η οποία βρίσκει καταφύγιο στους βιοτόπους και στα λαγούμια της Τριχωνίδας. Αν και σπανίζει η παρουσία της είναι ενδείκτης της φυσικότητας και της καλής κατάστασης διατήρησης ενός συστήματος.
Ο θεοπόταμος Αχελώος που διασχίζει το κάμπο του Αγρινίου, τα υδροηλεκτρικά φράγματα με τις τεχνητές λίμνες του Καστρακίου και του Στράτου, τα δασύλια του Αγίου Χριστοφόρου και της Παραβόλας αλλά και το Δημοτικό Πάρκο Αγρινίου που αποτελεί σημείο ξεκούρασης και αναψυχής συνθέτουν ένα μαγικό τοπίο, συνύπαρξης ποικίλων τύπων οκοτόπων και τεχνητών έργων, προσφέροντας παράλληλα οικονομικές δραστηριότητες και πολλαπλές υπηρεσίες και αγαθά στους πολίτες του Αγρινίου.
Συνάγεται λοιπόν από τα παραπάνω ότι η επετειακή εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος δεν μπορεί να αποτελεί το άλλοθι όλων μας και να ξεχνάμε τη φύση τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου. Είναι γεγονός ότι οι ασύνετες ανθρωπογενείς επεμβάσεις, η ασυδοσία, οι αλλοιώσεις περιοχών Natura, η συνήθης εγκληματική αδιαφορία και πολλές άλλες απειλές καταστρέφουν το περιβαλλοντικό χαρακτήρα της περιοχής, μειώνοντας κατ’επέκταση τις δυνατότητες οικοτουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης. Δικαιούμαστε όμως να αισιοδοξούμε τη στιγμή που για το περιβάλλον διεξάγονται ορθολογικές και συντονισμένες προσπάθειες αειφορικής διαχείρισης, προστασίας και διατήρησης.
Το φυσικό πάρκο του Δήμου Αγρινίου, για να το γνωρίσει και να το ανακαλύψει κάποιος, θα πρέπει να το περπατήσει. Ένα είναι σίγουρο, ότι τότε θα το αγαπήσει και θα κατανοήσει το σύμπλεγμα οικοσυστημάτων, τους σχηματισμούς της φύσης και το θησαυρό βιοποικιλότητας του διευρημένου δήμου μας. Είμαστε υποχρεωμένοι το περιβαλλοντικό κομμάτι γης της Αιτωλοακαρνανίας και ένα από τα πλουσιότερα κομμάτια βιοτόπων για στέγη εκατοντάδων ειδών φυτών, πουλιών, ερπετών, θηλαστικών και αμφιβίων να το διαφυλλάξουμε και να το παραδώσουμε ακέραιο στο εγγύς μέλλον στις επόμενες γενιές.