Γράφει ο Μανώλης Πέπονας, φοιτητής Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ) αποτέλεσε τη δεύτερη μεγαλύτερη αντιστασιακή ομάδα της χώρας. Στελεχωμένη με έμπειρους αξιωματικούς και εφοδιασμένη αφειδώς από τους Βρετανούς, η συγκεκριμένη οργάνωση ήταν πόλος έλξης για όσους ήθελαν να πολεμήσουν τους κατακτητές χωρίς όμως να ενταχθούν στο αριστερό ΕΑΜ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο ΕΔΕΣ να φτάσει να αριθμεί περί τους 8.000 ενόπλους το 1944 και να απλωθεί σε όλη την Ήπειρο και σε εκτεταμένες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας. Στο νομό μας δύο ήταν οι σημαντικές ομάδες του ΕΔΕΣ: αυτή του Γ. Παπαϊωάννου και αυτή του Σ. Χούτα
. Ο Γ. Παπαϊωάννου ήταν γιατρός, γόνος παλαιάς και ισχυρής οικογένειας της περιοχής, άνθρωπος που βασιζόμενος στην επιρροή του στους ντόπιου -ως επιστήμονας και πολιτικός παράγοντας- βγήκε στα βουνά τον Μάρτιο του 1943. Με την επιμονή και τη μεθοδικότητα που τον διέκριναν δημιούργησε ένα ιδιαίτερα αξιόμαχο τμήμα του ΕΔΕΣ που εφοδιαζόταν από τους Βρετανούς, η πρώτη όμως προσπάθειά του καταποντίστηκε υπό το βάρος του εμφυλίου πολέμου που διεξαγόταν μεταξύ των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων.
Στις 7 Μαΐου 1943 ο ΕΔΕΣ του Παπαϊωάννου στρατοπέδευσε στο Θέρμο. Εκεί -έπειτα από μια αποτυχημένη προσπάθεια συνεννόησης- δέχθηκε την επίθεση του ΕΛΑΣ με αποτέλεσμα να υπάρξουν θύματα από κάθε παράταξη. Ουσιαστικά το σώμα του γιατρού διαλύθηκε όχι όμως για πολύ. Στις 30 Μαΐου 1943 το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ διέταξε το τέλος των εχθροπραξιών εναντίων του τοπικού ΕΔΕΣ. Ο Παπαϊωάννου αναδιοργάνωσε το σώμα του και ξεκίνησε εκ νέου να προκαλεί προβλήματα στους Γερμανούς στήνοντας ενέδρες και συμμετέχοντας σε διάφορες αψιμαχίες. Μετά τον πόλεμο εξελέγη βουλευτής και χρημάτισε υπουργός της Ένωσης Κέντρου και του ΠΑΣΟΚ. Ιδιάζουσα περίπτωση μαχητή ήταν ο -επίσης γιατρός- Στυλιανός Χούτας που έδρασε στο Βάλτο. Επρόκειτο για έναν φανατικό αντικομουνιστή με ιδιαίτερη ροπή στις βιαιοπραγίες κατά των πολιτικών του αντιπάλων. Ως μαχητής ο Χούτας αποδείχθηκε ιδιαίτερα δραστήριος. Γρήγορα ήρθε σε συνεννόηση με τον αρχηγό του ΕΔΕΣ, Ναπολέοντα Ζέρβα, παρ’ ότι οι σχέσεις των δύο ανδρών ήταν τεταμένες σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, συγκροτώντας ένα σώμα 1.200 καλά εξοπλισμένων ανδρών.
Μέχρι την -σχεδόν πλήρη- εξόντωση της ομάδας του από τον ΕΛΑΣ το 1943, ο Χούτας συμμετείχε σε δεκάδες συμπλοκές και πρόλαβε να διακριθεί στη μεγάλη μάχη του Μακρυνόρους όταν και προξένησε τεράστιες απώλειες στην ιταλική μεραρχία «Cazale» στα πλαίσια της συμμαχικής επιχείρησης «Animals». Μετά τον πόλεμο εξελέγη βουλευτής και έγινε υπουργός με την Ένωση Κέντρου. Οι ομάδες των Παπαϊωάννου και Χούτα ήταν οι πιο αξιόλογες του ΕΔΕΣ στην περιοχή. Δεν ήταν όμως οι μόνες. Ο Καραμπέκιος στο Ξηρόμερο και ο Μπούρος στην περιοχή Αγγελοκάστρου-Σταμνών σχημάτισαν επίσης αντάρτικα σώματα με μικρότερη όμως δράση. Όλες αυτές οι οργανώσεις είχαν τη βρετανική υποστήριξη και συχνά ήρθαν σε σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ-κάποιες μάλιστα διαλύθηκαν από αυτόν. Δεν ήταν όμως πάντα οι σχέσεις των δύο οργανώσεων κακές: η μάχη του Μακρυνόρους ή αυτή στη Σκάλα της Παραμυθιάς όπου ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ συνεργάστηκαν αρμονικά αποτελούν καλά παραδείγματα.
Ο ΕΔΕΣ αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της ελληνικής αντίστασης απέναντι στους κατακτητές την περίοδο 1942-1944. Ως η δεύτερη μεγαλύτερη οργάνωση της χώρας έδωσε πολλούς αγωνιστές που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας, μα και που απέτυχαν να συνεργαστούν με τους «άλλους» δηλαδή όσους δεν είχαν τις ίδιες πεποιθήσεις. Παλινωδίες, ίντριγκες, χρηματισμοί -αυτά που πάντα βασανίζουν τους ανθρώπους σε κάθε ένοπλη σύγκρουση- δεν θα πρέπει να γενικεύονται και η ιστορία του ΕΔΕΣ καθώς και αυτή του ΕΛΑΣ θα πρέπει να θεωρούνται κομμάτια της ιστορίας αυτού του τόπου.
3 Σχόλια
Οντως ο Γεώργιος Παπαιωάννου ήταν γιατρός και υπήρξε καπετάνιος του ΕΔΕΣ. Βουλευτής όμως του Κεντρου και του ΠΑΣΟΚ έγινε ο Νίκος Παπαιωάννου δικηγόρος που υπήρξε και εκείνος αντιστασιακός. Αυτά για την αποκατάσταση της αλήθειας.
Ο Νίκος Παπαϊωάννου, γιος του Γιώργου, υπήρξε βουλευτής της ΝΔ και ΠΟΤΕ του ΠΑΣΟΚ! Ο πατέρας του, Γιώργος, επίσης ΟΥΔΕΠΟΤΕ υπήρξε βουλευτής του ΠΑΣΟΚ! Μην υβρίζετε τη μνήμη των ανθρώπων αυτών που υπήρξαν αληθινοί πατριώτες!
Πράγματι υπήρξε ένα λάθος μου στο συγκεκριμένο άρθρο το οποίο ευχαριστώ που επισημάνατε. Ο Γ. Παπαϊωάννου εξελέγη βουλευτής το 1946 με το κεντρώο κόμμα των Εθνικών Φιλελευθέρων του Γονατά. Από το 1959 ως το 1964 ήταν δήμαρχος Αγρινίου. Δυστυχώς έπεσα θύμα παρεμφερούς προσώπου που πολλές φορές η βιβλιογραφία (όπως ο Θ. Κακογιάννης) το μπερδεύει με τον συγκεκριμένο πολιτικό. Το πλήρες βιογραφικό του Παπαϊωάννου υπάρχει στο site toy “The American School of Classical Studies at Athens” (http://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/george-papaioannou-papers-catalogue).