Με τις ευχές, τις ευλογίες αλλά και την παρουσία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ.κ. Κοσμά, ξεκίνησαν απόψε στην κατάμεστη από ακροατές αίθουσα του Παπαστρατείου Μεγάρου της Γυμναστικής Εταιρείας Αγρινίου οι εργασίες της διημερίδος με θέμα « Κάλλιστος Β΄, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Καταφυγιώτης και η Ιερά Μονή Καταφυγίου Αιτωλίας».
Η διημερίδα συνδιοργανώνει από κοινού η Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς, μετόχι της οποία είναι πλέον η Ιερά Μονή Καταφυγίου, ο Δήμος Θέρμου και ο εκπολιτιστικός όμιλος Θέρμου.
Ο Άγιος Κάλλιστος διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως για 7 μήνες το έτος 397, ενώ λίγα έτη πριν ασκήτευσε κατά την παράδοση στην Ιερά Μονή Καταφυγίου. Η ιερά αυτή Μονή Βυζαντινό οικοδόμημα, αναδείχθηκε ιστορικά κατόπιν προσπαθειών του αειμνήστου εφημερίου Δρυμώνος Θέρμου και αδελφού της Ιεράς Μονής Μυρτιάς αρχιμανδρίτου π. Αποστόλου Καστανά. Ενώ με δεδομένη την άρρηκτη του Αγίου Καλλίστου με την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Όρους, κυρίως λόγω κωδίκων έργων του που φυλάσσονται εκεί την διημερίδα τιμά με την παρουσία του και με την κεντρική εισήγηση για το θέμα, ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Αρχιμ. Εφραίμ.
Την εναρκτήρια συνεδρία με την παρουσία τους τίμησαν, εκτός των άλλων π Πανοσιολογιώτατος Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Αρχιμανδρίτης π. Επιφάνιος Καραγεώργος, ο αιδεσιμολογιώτατος Αρχιερατικός Επίτροπος Αγρινίου Πρωτοπρεσβύτερος π. Χρήστος Παπαχρήστος, πλήθος κληρικών, ο Βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας της Νέας Δημοκρατίας κ. Κωνσταντίνος Καραγκούνης, ο Αντιπεριφεριάρχης Δυτικές Ελλάδος κ. Ιωάννης Λύτρας, η επίσης Αντιπεριφεριάρχης Δυτικής Ελλάδος κ. Χριστίνα Σταρακά, ο Αντιδήμαρχος Αγρινίου κ. Νικόλαος Γκρίζης, ο Δήμαρχος Θέρμου κ. Σπυρίδων Κωνσταντάρας και λοιποί φορείς.
Στον χαιρετισμό του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ.κ. Κοσμάς ευχαρίστησε τον Καθηγούμενο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Αρχιμ. Εφραίμ για την παρουσία του στην πόλη του Αγρινίου και αναφέρθηκε στην τιμή και στο σεβασμό που οφείλουμε απέναντι στην τοπική ιστπρία και παράδοση, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ορθόδοξη Πίστη. Ειδικότερα, κηρύσσοντας την έναρξη των εργασιών της Διημερίδας, ο Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Κοσμάς αναφέρθηκε στην προβολή τόσο των τοπικών Αγίων, όσο και των Ιερών Μονών που επιθυμεί να κάνει πάντοτε η Ιερά Μητρόπολις Αιτωλίας και Ακαρνανίας, αλλά και στον Άγιο Κάλλιστο λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Η Ιερά Μητρόπολη μας είναι περιοχή αγιοτόκος και αγιοτρόφος και δοξάζουμε τον Τριαδικό Θεό μας για τη μεγάλη αυτή δωρεά και ευλογία. Χάριτι Θεού καταβάλαμε στο παρελθόν και συνεχίζουμε και σήμερα τις προσπάθειές μας, παρά την αδυναμία μας, για να γνωρίσουμε τους τοπικούς μας Αγίους, να γνωρίσουμε την αγία τους ζωή και πολιτεία, τα ιερά παλαίσματά τους, την άσκησή τους, τα μαρτύριά τους, να καθρεφτίσουμε τον ράθυμο και χωματένιο εαυτό μας μέσα στις αρετές τους που λάμπουν, να γνωρίσουμε, ιδιαιτέρως, τους τοπικούς αγίους μας στα παιδιά μας. Με αυτόν τον τρόπο όλοι να ωφεληθούμε, να ελεγχθούμε, να ανανήψουμε, να παρακινηθούμε για την αναζωπύρωση ενός αληθινού πνευματικού αγώνα, ο οποίος θα μας συγκρατήσει από την καταιγίδα και την λαίλαπα, την αποστασία της εποχής μας και θα μας ενισχύσει για να μιμηθούμε κι εμείς τους αγίους μας.
Μέσα σε αυτές τις επιδιώξεις, τους πόθους και τις προσπάθειες εντάσσεται η οργάνωση της Διημερίδος αυτής, που σκοπό έχει να γνωρίσουμε την Ιερά Μονή Καταφυγίου και περισσότερο τον μεγάλο άγιο Κάλλιστο τον Καταφυγιώτη, ο οποίος ασκήτευσε στην Ιερά Μονή και ακτινοβολεί με την καθαρότητά του, την ευλάβειά του, την νηπτική παρουσία και συγγραφή του, την εν γένει πνευματική του ακτινοβολία και αγιότητά του. Είναι ένας ακόμη τοπικός μας Άγιος και οφείλουμε να τον γνωρίσουμε».
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο Σεβασμιώτατος στον πανοσιολογιώτατο Καθηγούμενο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου αρχιμ. Εφραίμ, κεντρικό ομιλητή της Διημερίδας.
«Όλοι μαζί, αυτή τη στιγμή οφείλουμε πολλές ευχαριστίες στον άγιο Καθηγούμενο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου Γέροντα Εφραίμ για την παρουσία του, αλλά και για την ομιλία που θα μας προσφέρει σε λίγο. Τον γνωρίζουμε, τον σεβόμαστε και τον αγαπούμε τον π. Εφραίμ. Πανελληνίως και πανορθοδόξως είναι γνωστή η προσφορά του στην Ορθόδοξο Εκκλησία και στον Ορθόδοξο Μοναχισμό. Παντού είναι γνωστοί οι αγώνες του, η ομολογία του και η βοήθειά του.
Πολλές φορές γευθήκαμε την μεγάλη του αγάπη και την αρχοντική και αβραμιαία φιλοξενία του στην Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, αλλά και την μεγάλη πνευματική ωφέλεια που πήραμε.
Παρά τους πολλούς κόπους και τις φροντίδες του ήλθε κοντά μας για να μας δώσει αγιορειτική ευωδία και πνευματικότητα, να μας προσφέρει λόγια πατερικά και καθαρά, να μας μιλήσει για τον νηπτικό Άγιο Κάλλιστο τον Καταφυγιώτη.
Τον ευχαριστούμε και ταπεινά δεόμαστε ο Κύριος να του χαρίζει έτη πολλά, να ποιμαίνει αγιαστικά την Ιερά Μονή του, να οδηγεί όλους τους πατέρες στην ένωση με τον Χριστό μας, να στηρίζει κι εμάς που τόσο έχουμε ανάγκη από λόγο πνευματικής εμπειρίας και αγιότητος».
Κλείνοντας την προσφώνησή του, ο Σεβασμιώτατος, ευχαρίστησε τους διοργανωτές και όσους συνέβαλαν, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, στην προετοιμασία της Διημερίδας. Την Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς και τον πανοσιολογιώτατο καθηγούμενο αυτής αρχιμ. Ιωσήφ Ζωγράφο, τον αξιότιμο Δήμαρχο Θέρμου κ. Σπυρίδωνα Κωνσταντάρα και τους συνεργάτες του, τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο Θέρμου και τον αξιότιμο Πρόεδρο αυτού κ. Γεώργιο Σαγώνα, καθώς και όλα τα μέλη του Συλλόγου και ευχήθηκε πλούσια την πνευματική ωφέλεια σε όλους.
Με τη σειρά την η Αντιπεριφερειάρχης κ. Χριστίνα Σταρακά ανέφερε τη σημασία που έχει να αναδεικνύονται άγνωστες πτυχές της ιστορίας ενός τόπου και ευχήθηκε την καλή επιτυχία στη διεξαγωγή της ημερίδος. Ο Αντιδήμαρχος Αγρινίου κ. Γκρίζης εστίασε τον χαιρετισμό του στην προσφορά των Μοναστηριών απέναντι στην κοινωνία και ιδιαίτερα της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Τέλος, ο Δήμαρχος Θέρμου κ Κωνσταντάρας, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Θέρμου κ. Σαγώνας και η κ. Μαρία Κόλλια, Πρόεδρος της Κίνησης Γυναικών και Φίλων Δρυμώνος Θέρμου, αφού με τη σειρά τους ευχαρίστησαν τους παρισταμένους και δη τον Άγιο Καθηγούμενο π. Εφραίμ για την παρουσία τους, έδωσαν μία σύντομη οστορική αναφορά για τα μέρη του Δρυμώνα, την Ιερά Μονή Καταφυγίου και την προσπάθεια που έγινε για την ανάδειξή της.Γραπτό χαιρετισμό απέστειλε ο κ. Χαράλαμπος Μπούσιας, Μέγας Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας και ποιητής της ιεράς ακολουθίας του Αγίου Καλλίστου.
Ακολούθως, στο βήμα προσήλθε ο πανοσιολογιώτατος Καθηγούμενος της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου αρχιμ. Εφραίμ, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Το πρόσωπο και το έργο του Αγίου Καλλίστου του Καταφυγιώτου». Ο π. Εφραίμ αναφέρθηκε στην προσωπικότητα, στο νηπτικό και πατερικό έργο του Αγίου Καλλίστου και ιδιαίτερα στα κείμενά του που περιέχονται στους τόμους της Φιλοκαλίας.
Στο πρώτο μέρος της εισηγήσεώς του ο Γέροντας ανέφερε χαρακτηριστικά: «Τα τελευταία κατά σειρά κείμενα στην Φιλοκαλία μαρτυρούν την κορύφωση και τελειότητα της νηπτικής εν Χριστώ ζωής. Αναφέρονται στην τελείωση της πνευματικής ζωής, την θέωση και έχουν ως συγγραφέα κάποιον Κάλλιστο, είτε τον πατριάρχη Κάλλιστο, είτε τον Ξανθόπουλο, είτε τον Τηλικούδη, είτε τον Καταφυγιώτη. Όλοι αυτοί οι «Κάλλιστοι» της Φιλοκαλίας, αλλά και αυτοί που συναντούμε σε χειρόγραφους κώδικες ως Αγγελικούδη, Μελενικιώτη, Αγγελικό, Αντιληκούδη και Λικούδη πιστεύουμε ταπεινά, ότι είναι το ένα και αυτό πρόσωπο. Αυτό φαίνεται από την μελέτη των ιδίων κειμένων, από το προσωπικό ύφος του συγγραφέα και από κάποια βιογραφικά στοιχεία.
Ο Άγιος Κάλλιστος ως μοναχός έζησε αρχικά στο Μελένικο των Σερρών, που σήμερα ανήκει στην Βουλγαρία, σε ένα κάθισμα που μετετράπη σε Μονή, εξ ου και Μελενικιώτης. Ήταν πολύ ενάρετος και κοντά του είχε συγκεντρώσει πολλούς μοναχούς. Κατόπιν μετακόμισε στην Μονή Καταφυγής, εξ ου και ονομάστηκε Καταφυγιώτης. Στην συνέχεια πήγε στην Κωνσταντινούπολη στο κελλί των Ξανθοπούλων, το οποίο αργότερα μετετράπη στην γνωστή Μονή Ξανθοπούλων.
Τα επίθετα που έπαιρνε ο Άγιος Κάλλιστος είχαν σχέση με τον τόπο διαμονής του, όπως συνηθίζεται για ένα μοναχό, Μελενικιώτης, Καταφυγιώτης, Ξανθόπουλος. Από την Μονή Ξανθοπούλων προήχθη σε Πατριάρχης τον Μάιο του 1397. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι έμεινε μόνο για τρεις μήνες στον πατριαρχικό θρόνο, ενώ κάποιοι άλλοι για επτά μήνες ως την οσιακή κοίμησή του, που συνέβη στις 22 Νοεμβρίου 1397».
Αναφερόμενος, ο Γέροντας Εφραίμ, στο σπουδαίο συγγραφικό έργο του Αγίου Καλλίστου τόνισε μεταξύ άλλων: «Όταν ομιλούμε για το έργο του Αγίου Καλλίστου εννοούμε το συγγραφικό, γιατί δεν γνωρίζουμε την άλλη δραστηριότητά του. Σίγουρα θα είχε και αξιόλογη ποιμαντική δραστηριότητα για να εκλεγεί Πατριάρχης, αλλά δεν έχουμε κάποιες άμεσες η έμμεσες μαρτυρίες. Το συγγραφικό του όμως έργο είναι τεράστιο σε όγκο και ίσως ό,τι υψηλότερο μας έχει προσφέρει η νηπτική παράδοση των Πατέρων της Εκκλησίας».
Στο τελευταίο μέρος της εμπεριστατωμένης εισηγήσεώς του ο Καθηγούμενος αναφέρθηκε εκτεταμένα στην διδασκαλία του Αγίου Καλλίστου περί της δυνατότητας της ενώσεως του ανθρώπου με τον Θεό. Τόνισε χαρακτηριστικά: «Η διδασκαλία του Αγίου Καλλίστου είναι ακραιφνώς πατερική και ησυχαστική. Ακολουθεί τον μεγάλο ησυχαστή και θεολόγο του 14ου αιώνα, τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, τον οποίο μάλιστα θεωρεί ως μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας και τον επαινεί εξαιρετικά στα έργα του. Τα συγγράμματά του που περιλήφθησαν στην Φιλοκαλία, είναι ελάχιστα σε σύγκριση με το όλο έργο του. Στην Φιλοκαλία περιλαμβάνονται πέντε λόγοι του. Τα ανέκδοτα έργα του αριθμούν περισσότερες από 1500 σελίδες σε χειρόγραφους κώδικες. Είναι ευχής έργον να εκδοθούν τα Άπαντα του μεγάλου αυτού ησυχαστού του τέλους του 14ου αιώνα, του Αγίου Καλλίστου.
Κεντρικό σημείο της διδασκαλίας του αποτελεί το μέγιστο χάρισμα που έχει δώσει ο Θεός στον άνθρωπο, το να μπορεί να ενωθεί ο άνθρωπος μαζί του. Αυτή η θεία ένωση, αρχικά η ενοειδής ένωση του νου με τον εαυτό του και κατόπιν η ενοειδής ένωση με τον Θεό, είναι «υπέρ νουν, υπέρ λόγον, υπέρ αίσθησιν». Ο νους θεωρεί τον Θεό, η δε διάνοια μένει έκπληκτη. Η καρδία εκτός από συνισταμένη όλων των δυνάμεων της ψυχής είναι και ο τόπος ενοικήσεως του Θεού, ο τόπος της αληθινής, καρδιακής προσευχής. Κατά την καρδιακή προσευχή ο νους βρίσκεται μέσα στην καρδία, είναι ενωμένος μαζί της και προσεύχεται αβίαστα, φυσιολογικά, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια επικαλούμενος το όνομα του Κυρίου Ιησού. Τότε ο αγωνιζόμενος έχει την αισθητή ενέργεια της θείας Χάριτος στην καρδία του, η οποία τον οδηγεί όλο και σε μεγαλύτερο πόθο Θεού. Αυτός ο πόθος γίνεται τελικά ένας ακόρεστος έρωτας προς τον Θεό. Κατά την μοναδική και εξαιρετική έκφραση του Αγίου Καλλίστου τότε βιώνεται ένας «μανικός, εκστατικός, βακχικός έρωτας» προς τον Θεό».
Η πρώτη ημέρα της Διημερίδας έκλεισε με Ύμνους από την Ακολουθία του Αγίου Καλλίστου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Τους ύμνους απέδωσε θαυμάσια η Βυζαντινή Χορωδία Αγρινίου, υπό την διεύθυνση του μουσικολογιωτάτου κ. Ανδρέα Λανάρα. Την ευθύνη συντονισμού της πρώτης ημέρας είχε ο εκπαιδευτικός κ. Κωνσταντίνος Πετρόπουλος.
Οι εργασίες της διημερίδος θα συνεχιστούν αύριο, με την τέλεση της ακολουθίας του Όρθρου και Θείας Λειτουργίας στην Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Κοσμά και ιερουργούντος του πανοσιολογιωτάτου Καθηγουμένου της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου αρχιμ. Εφραίμ. Και στη συνέχεια στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Θέρμου με Εισήγηση: «Το Απόκουρο και η Ιερά Μονή Καταφυγίου», από τον κ. Γεώργιος Σαγώνα, Προέδρο Πολιτιστικού Συλλόγου Θέρμου, εισήγηση: «Η επί Βαυαρών διάλυσις των Ιερών Μονών της περιοχής Αποκούρου και η αφαιρέσις των κειμηλίων τους», από τον κ. Νικόλαο Τέλωνα, Ερευνητή – Συγγραφέα, προβολή Ντοκιμαντέρ με θέμα: «Μικρό οδοιπορικό στην Ιερά Μονή Καταφυγίου Αιτωλίας».
Την διημερίδα θα κλείσει ο ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Αρχιμ. Εφραίμ, ο οποίος το απόγευμα θα κομίσει αντίγραφο της Ιεράς Εικόνος Παναγίας Παραμυθίας στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Αγρινίου, την Δευτέρα θα ιερουργήσει στον άνω Ναό και θα κηρύξει τον Θείο Λόγο επί την εορτή των Αγίων Τριών Ιεραρχών και την Δευτέρα το απόγευμα θα ομιλήσει σε εκδήλωση του παραρτήματος της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων με θέμα « Οι Τρείς Ιεράρχες ως Νηπτικοί Πατέρες και Προστάτες της Παιδείας» .