Του Λίνου Υφαντή,
Ο παραπάνω χάρτης αποτυπώνει τα εγκαταλελειμμένα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας την περίοδο 1750-1850. Δημιουργήθηκε βάση των μελετών της σπουδαίας καθηγήτριας Ελένης Αντωνιάδη- Μπισμπίκου τη δεκαετία του ’60. Συνολικά από το 11ο αιώνα μ.Χ. έως και τον 19ο αιώνα καταγράφει 131 χωριά που ερημοποιήθηκαν σε Αιτωλοακαρνανία και Ήπειρο.
Συγκεκριμένα στην Αιτωλοακαρνανία τα περισσότερα χωριά ερημοποιήθηκαν τον τελευταίο αιώνα της Τουρκοκρατίας και τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Όπως μπορούμε να δούμε στο χάρτη τα περισσότερα είναι γύρω από την Τριχωνίδα και την περιοχή του Θέρμου. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις που παραπέμπουν σε αυτό το γεγονός είναι η περίπτωση του πύργου της Μουχταρίνας, η Ντέμη στο Καινούργιο κ.α. Ομοίως καταγράφονται πολλές περιπτώσεις στην περιοχή του Αχελώου, μεταξύ Μεσολογγίου-Ναυπάκτου και ιδίως στην περιοχή της Βόνιτσας.
Οι εξηγήσεις που μπορεί να δοθούν έχουν να κάνουν με τις επιδρομές των Οθωμανών ύστερα από την αποτυχημένη επανάσταση του 1770 των Ελλήνων και τη συντριβή τους στο Αγγελόκαστρο. Ως σημαντικότερο αίτιο μπορεί να αποδοθεί οι ανακατατάξεις στην περιοχή που έφερε η ενσωμάτωση της στο νέο Ελληνικό κράτος το 1832 ύστερα από τη δεκαετία των εχθροπραξιών που ακολούθησε μεταξύ 1821-1830.
Η Αντωνιάδου-Μπισμπίκου αντιθέτως καταγράφει σε παλαιότερους χάρτες ανεπαίσθητες αλλαγές στην Αιτωλοακαρνανία με εξαίρεση την περίπτωση της Μποζίκιστας τον 17ο αιώνα που τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν το σημαντικότερο χριστιανικό κέντρο πριν δημιουργηθεί Ζαπάντι και Βραχώρι ( βλ. εδώ παλαιότερο δημοσίευμα).
Η Ελένη Αντωνιάδου- Μπισμπίκου είναι επιφανής Ελληνίδας (πολιτογραφημένη Γαλλίδα) μαρξίστρια βυζαντινολόγος και πανεπιστημιακός με σπουδαίο επιστημονικό έργο τόσο στον τομέα της βυζαντινής ιστορίας, όσο και των νεοελληνικών σπουδών. Είχε πλούσια αντιδιδακτορική δράση και δίδαξε σε Ελλάδα και Γαλλία.
Με πληροφορίες από:
Αρχεία Ιδρύματος Λασκαρίδη, https://laskaridisfoundationarchives.org/profile/3039
https://el.wikipedia.org/wiki/Ελένη_Μπιμπίκου_-_Αντωνιάδη