Του Γιώργου Μαρκατάτου
Στην τελευταία σύνοδο κορυφής (23 Οκτωβρίου 2025) δεν κατέστη δυνατή η λήψη αποφάσεως για τη χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων και το θέμα πήρε το δρόμο για τη σύνοδο κορυφής Δεκεμβρίου. Λίγες μέρες μετά διαρρέουν πληροφορίες για την κατεύθυνση που θα κινηθούν οι προτάσεις της Κομισιόν. Το θέμα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί περιπλέκει έντονα και τον μακροπρόθεσμο (7ετή) προϋπολογισμό της ΕΕ και όλο το νέο γίγνεσθαι μεταφράζεται απλά ως εξής: Ευρωπαίοι φορολογούμενοι βάλτε το χέρι στην τσέπη σας!
Η εμμονή των Ευρωπαίων φαίνεται να διαδραματίζει ρόλο και στο μυαλό του Αμερικάνου προέδρου και το τέλος της ρωσοουκρανικής σύρραξης φαίνεται να απομακρύνεται από την προτεινόμενη μακροχρόνια ειρήνη. Πολλοί είναι οι παράγοντες που υπεισέρχονται στο σκηνικό και μαυρίζουν τον ορίζοντα. Ένας από τους βασικούς αυτούς παράγοντες είναι και οι παγωμένες ρωσικές πιστώσεις που βρίσκονται στην Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα ένα μεγάλο μέρος τους βρίσκεται στο Βέλγιο, όπως αναφέραμε σε πρόσφατα σημειώματά μας. Δεδομένου δε, ότι δεν πείσθηκαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στην πριν μιας εβδομάδας σύνοδο κορυφής, ζήτησαν, όπως πάντοτε, από την Κομισιόν να παρουσιάσει προτάσεις. Πράγμα το οποίο έκανε ήδη, η εκτελεστική αυτή εξουσία, προφανώς αφού το είχε προετοιμάσει!
Οι επιλογές χρηματοδότησης της Ουκρανίας μετά την αποτυχία της συνόδου κορυφής να εξασφαλίσει δάνειο €140 δισ.[1], έχει αποτελέσει τον πυρήνα αρκετών ρεπορτάζ έγκυρων μέσων ενημέρωσης που κάνουν λόγο για την ασάφεια και την αδυναμία των ισχυρών ηγετών της Ευρώπης, οδήγησε την Κομισιόν τουλάχιστον για την κάλυψη των αναγκών 2026-2027, που μάλλον αποτυπώνει πολιτική βούληση, αλλά όχι νομική/χρηματοδοτική κατάληξη. Το άρθρο υπογραμμίζει ότι η αποτυχία δεν ακυρώνει τη συζήτηση, αλλά τη μεταθέτει με αποτέλεσμα να επιτείνει την πίεση για «καθαρό» σχήμα επιμερισμού κινδύνου (risk-sharing) και νομική θωράκιση. Και εδώ η αιτία είναι ότι παρατηρήθηκε υπερσυγκέντρωση των ρωσικών αποθεμάτων στην Euroclear (Βέλγιο). Η επιλογή λοιπόν δεν παύει να είναι άλλη από τη χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων ή από τα πορτοφόλια των Ευρωπαίων φορολογούμενων[2]! Κοντολογίς, αν ορισμένα κράτη-μέλη/εταίροι (π.χ. ΗΠΑ ή ευρωπαϊκές πρωτεύουσες) δεν αποδέχονται επέκταση της χρήσης των ρωσικών παγωμένων περιουσιακών στοιχείων (πέρα από τα ήδη δεσμευμένα έκτακτα εισοδήματα), τότε θα πρέπει να συνεισφέρουν «με πραγματικό χρήμα» σε ένα μεγάλο δάνειο/σχήμα κοινής άντλησης. Η είδηση αποτυπώθηκε και σε τρίτες αναφορές που συνοψίζουν τη γραμμή: προώθηση ευρωομολόγου/δανείου αποζημιώσεων, έντονη συζήτηση για την ευχέρεια αγοράς και από εκτός ΕΕ προμηθευτές άμυνας, και επίμονη βελγική απαίτηση για σαφή κατανομή κινδύνων επί της Euroclear. Μάλιστα ο λόγος γίνεται για 170 δις € δεσμευμένα κεφάλαια, εκ των οποίων προτείνονται να πάνε για δανεισμό τα 140 δις € προς την Ουκρανία[3]. Και ας μην παραβλεφθεί ότι στα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής «οι ηγέτες επαναβεβαίωσαν την αταλάντευτη στήριξη, κατέγραψαν ότι το 2025 δόθηκαν €20,5 δισ. στον ουκρανικό προϋπολογισμό (εκ των οποίων €6,5 δισ. από τη διευκόλυνση για την Ουκρανία και €14 δισ. από άλλες πηγές (G7-ERA), που αποπληρώνεται από τα έκτακτα κέρδη των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων». Και άλλα ρεπορτάζ ανεβάζουν σε 190 δις € τα ρωσικά κρατικά αποθέματα, αλλά όλοι συμφωνούν τουλάχιστον στη δέσμευση της ΕΕ για οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία, με τις διαφωνίες στον τρόπο χρήσης των ρωσικών παγωμένων κεφαλαίων[4].
Οι παράγοντες που υπεισέρχονται στο θέμα των κεντρικών κρατών μελών είναι πολλοί, αλλά τώρα τελευταία προσανατολίζεται το όλο θέμα ειδικότερα στον τομέα των σπάνιων γαιών για τις οποίες θα ασχοληθούμε στο προσεχές σημείωμά μας.
Για την ώρα βάζουμε απλά στο κάδρο τα εξής:
- Ο παράγοντας «σπάνιες γαίες»/κρίσιμες πρώτες ύλες: μπαίνει στο ίδιο κάδρο αν κρίνει κανείς ότι αυτήν την εβδομάδα, η Πρόεδρος της Κομισιόν φον ντερ Λάιεν και κορυφαίοι αξιωματούχοι «σήκωσαν» επικοινωνιακά την απεξάρτηση της ΕΕ από την Κίνα στις κρίσιμες πρώτες ύλες (ιδίως σπάνιες γαίες, μαγνήτες σπανίων γαιών, κ.λπ.). Αυτό το τόνισαν δεδομένου ότι τα νέα κινεζικά μέτρα ελέγχου εξαγωγών απειλούν καίριους ευρωπαϊκούς κλάδους (άμυνα, αυτοκινητοβιομηχανία, πράσινη/ψηφιακή μετάβαση).
- Η ΕΕ συνδέει πλέον ανοιχτά την ανθεκτικότητά της στην άμυνα/βιομηχανία με την ασφάλεια εφοδιασμού σε κρίσιμες ύλες, και εδώ η Ουκρανία θεωρείται «κλειδί»: διαθέτει καταγεγραμμένα κοιτάσματα/δυνατότητες σε 25 από τα 34 κρίσιμες ύλες του καταλόγου της ΕΕ (μεταξύ αυτών λιθίου, κοβαλτίου, τιτανίου, γραφίτη και σπανίων γαιών).
- Στόχος της ΕΕ είναι να αξιοποιηθεί ως στρατηγικός εταίρος στην ανασχεδίαση εφοδιαστικών αλυσίδων. Ειδικοί αναλυτές προειδοποιούν να μην υπερεκτιμάται το βραχυπρόθεσμο «ορυχειακό μέρισμα»: απαιτούνται εξορυκτικές/κανονιστικές επενδύσεις, περιβαλλοντικές άδειες, υποδομές και χρόνος προκειμένου οι θεωρητικές δυνατότητες να γίνουν εμπορεύσιμες ροές.
Ως πρώτο συμπέρασμα θα σημειώσουμε ότι η «σκληρή» ευρωπαϊκή γραμμή για τα παγωμένα ρωσικά αποθέματα (ως πηγή χρηματοδότησης της Ουκρανίας) και η «σκληρή» γραμμή για σπάνιες γαίες/CRMs (ως πηγή στρατηγικής αυτονομίας) συγκλίνουν πολιτικά: οι ηγέτες θέλουν σταθερό, προβλέψιμο χρηματοδοτικό σωσίβιο για το Κίεβο και να μειώσουν τις εξαρτήσεις από την Κίνα, με την Ουκρανία να «κουμπώνει» και στα δύο. Και παρά το ότι το έκρυψαν αυτό φάνηκε τόσο στην αιτιολόγηση του δανείου που θέλουν να δώσουν οι Ευρωπαίοι όσο και στην προαναγγελία νέων σχεδίων για την αλυσίδα κρίσιμων υλών. Για να λέμε και του στραβού το δίκιο, άλλο η δημοκρατία και άλλο οι υποστηριχτές της!
[1] https://euobserver.com/eu-political/ar05dde281
[2] https://www.politico.eu/article/russian-assets-ukraine-loan-eurobonds/?utm_source=email&utm_medium=alert&utm_campaign=EU%20plays%20hardball%3A%20If%20you%20won%E2%80%99t%20seize%20Russia%E2%80%99s%20cash%2C%20open%20your%20wallets
[3] https://interfax.com/newsroom/top-stories/114527/
[4] Μεταξύ αυτών που το μεταδίδουν και το Reuters: https://www.reuters.com/world/europe/eu-pledges-financial-aid-ukraine-demurs-russian-assets-plan-2025-10-23/
