Την 6η Ιουλίου 2018 το agrinionews.gr σε ανάρτηση με τίτλο «Θέρμο: οι χαμένες ευκαιρίες για τις ανασκαφές και η… “ μπούργκα” σε μνημεία» δημοσίευσε μια παρέμβαση του αρχιτέκτονα και πρώην στελέχους του Υπουργείου Πολιτισμού Αντώνη Βασιλόπουλου για τις ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο Θέρμου.
Μεταξύ των άλλων ο κ. Βασιλόπουλος υποστήριξε πως«στο Θέρμο, τα δύο εντυπωσιακά και μεγαλοπρεπή κλιμακοστάσια που η ανασκαφή έφερε στο φως, όχι μόνο δεν προβάλλονται αλλά αντίθετα για 3η συνεχόμενη χρονιά, πεισματικά είναι καλυμμένα ώστε να θαυμάζουν τα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μόνο τα … ποντίκια και τα σκαθάρια και όχι οι πολίτες του Θέρμου, οι επισκέπτες και οι πολίτες όλου του κόσμου, στους οποίους αυτά ανήκουν και οι οποίοι χρηματοδοτούν την ανασκαφή».
Σε αυτό το δημοσίευμα απαντά με επιστολή στο agrinionews.gr o Ομότιμος Καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Διευθυντής της Ανασκαφής Θέρμου, κ. Ιωάννης Παπαποστόλου.
Αναφέρεται διεξοδικά στο ζήτημα των στεγάστρων και καταλήγει ο κ. Παπαποστόλου σημειώνοντας ότι «η πολεμική η ασκούμενη από την Εταιρεία Φίλων Μουσείου και Αρχαιολογικού Χώρου Θέρμου έχει παράμετρο βαρύτερη από το δεδομένο το οποίο είναι η εναντίον μου καταφορά: φιλότιμοι επίδοξοι χορηγοί χρηματοδότησης της Ανασκαφής αποτρέπονται ή διστάζουν…».
Αυτούσια η επιστολή του κ. Ι.Α.Παπαποστόλου
Προς Agrinio News
Αξιότιμε κ. Ροΐδη
Σχετικά με το δημοσίευμά σας εις Agrinio News στις 6-7-2018 (που πληροφορήθηκα καθυστερημένα) «Θέρμο: οι χαμένες ευκαιρίες και η μπούργκα σε μνημεία» με το οποίο προλογίζετε την «παρέμβαση» με τίτλο «Μπούργκα σε μνημεία» του αρχιτέκτονα κ. Αντώνη Βασιλόπουλου, προέδρου της Εταιρείας Φίλων Μουσείου και Αρχαιολογικού Χώρου Θέρμου, δεχθείτε παρακαλώ να δημοσιεύσετε εις απάντησιν στην ίδια ηλεκτρονική θέση το ακόλουθο κείμενο.
Το κύριο θέμα του δημοσιεύματός σας είναι τα υποχρεωτικά προσωρινά ανασκαφικά στέγαστρα που καλύπτουν για λόγους ασφάλειας τα δύο πέτρινα κλιμακοστάσια πίσω από την ανατολική στοά του Θέρμου, μνημεία τα οποία ανασκάψαμε το 2015 με χορηγία του Ιδρύματος Ψύχα και συμπληρωματικώς το 2016 με χορηγία της πιο πάνω Εταιρείας του Θέρμου που επιδεικνύει έμπρακτο ενδιαφέρον για την ανασκαφή. Τα στέγαστρα αυτά χαμηλά, καλυπτόμενα με πράσινο ύφασμα σκίασης ήταν όχι μόνο αποτελεσματικά αλλά και ευπρεπέστερα από άλλα του ίδιου σκοπού που γενικώς εφαρμόζονται σε όλες τις ανασκαφές.
Σας πληροφορώ δε ότι τα στέγαστρα δεν εμπόδισαν την εκ μέρους μας ευρεία δημοσιοποίηση και την προβολή της αποκάλυψης των κλιμάκων με φωτογραφίες, ανακοινώσεις και διαλέξεις, όπως άλλωστε γίνεται επί τριανταπέντε χρόνια σε διεθνές επίπεδο με τα αποτελέσματα της πλούσιας ιστορικοαρχαιολογικής έρευνας του Θέρμου, τα οποία παρουσιάζονται εκτενώς και στην ψηφιοποίηση του έργου της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Την εργογραφία καθώς και τις μελέτες και τη συνεργασία ειδικών επιστημόνων και ερευνητικών κέντρων εκθέτω στα Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΠΑΕ) 2016, 281-285 και στο τελευταίο βιβλίο μου «Το ιερό του Θέρμου στην Αιτωλία», 2014, 239-241.
Κατά την ανασκαφή των δύο αρχαίων κλιμάκων αποκαλύφθηκαν απροσδόκητα προ αυτών τμήματα σύγχρονου (2013 – 2014) «αποστραγγιστικού» έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας από χώμα και χαλίκια. Τα τμήματα αυτά έπειτα από την ανασκαφή των κλιμάκων είναι κατά γενική ομολογία εκτός λειτουργίας και δεν έχουν λόγο υπάρξεως, πολύ περισσότερο αφού εμποδίζουν εν μέρει τη θέαση, αλλά και την όλη ανάδειξη του μνημειακού συνόλου. Έκρινα, όπως είχα υποχρέωση, ότι για τον λόγο αυτόν οι συγκεκριμένες χαλικώσεις έπρεπε να απομακρυνθούν και προχώρησα από το 2015 έως το 2017 σε περισσότερες σχετικές ενέργειες που δεν εκαρποφόρησαν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι παρέμενε η έρευνα χωρίς κανονικό τέλος και μαζί το προσωρινό ανασκαφικό στέγαστρο το οποίο εκ των πραγμάτων προστάτευσε και την ίδια την αλλότρια χαλίκωση από τυχόν επικίνδυνη κατάρρευση εάν έμενε εκτεθειμένη σε κακοκαιρίες και επεμβάσεις!
Πρέπει να γίνει όμως επίσης γνωστό ότι αν δεν υπήρχε το ως άνω πρόβλημα η ανασκαφή και η απόδοση των κλιμάκων προς ένταξη στον αρχαιολογικό χώρο θα είχε οπωσδήποτε συντελεσθεί ήδη το 2016. Επομένως ο λόγος παραμονής του στεγάστρου δεν οφείλεται σε προσωπική μου «πεισματική» και «παλιάς νοοτροπίας» αντίληψη από την οποία δεν εμφορούμαι. Ενώπιον της όλης κατάστασης εδήλωσα στις 28-8-2018 εγγράφως και νομοτύπως «περάτωση» της ανασκαφής των κλιμάκων.
Τα πηγαία από τη πλαγιά του Μαγαλάκκου ύδατα που λιμνάζουν στο νότιο μέρος του χώρου (χωρίς να καλύπτουν τα σκαλοπάτια της εκεί κλιμακας) είναι γνωστά από τα τέλη του 19ου – αρχές 20ου αι. (ΠΑΕ 2016, 277, σημ. 7). Το 2002 – 2003 φροντίσαμε σε συνεργασία με τη ΣΤ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων Πατρών για την εκπόνηση μελέτης αποστράγγισης από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Η μελέτη δεν κρίθηκε εφαρμόσιμη επειδή προέβλεπε βαθιά τάφρο και ανόρυξη γεωτρήσεων πίσω από την ανατολική στοά βάθους έως 10μ. που θα έθιγαν αρχαιότητες για τις οποίες υπήρχαν ενδείξεις, όπως ήταν τα κλιμακοστάσια. Αυτό θα ήταν η κορωνίς του πλήγματος της πλαγιάς του Μεγαλάκκου που έχει υποστεί ανά τους αιώνες έως πρόσφατα συνεχείς αναμοχλεύσεις και τεχνικές επεμβάσεις με αποτέλεσμα την απομάκρυνση τεράστιων όγκων χωμάτων και λίθων και την πλήρη αλλοίωση της αρχαίας φυσιογνωμίας της.
Δυστυχώς ό,τι άλλο επιδιώχθηκε όπως και η «αποστραγγιστική» εργασία της Υπηρεσίας το 2013 – 2014 δεν εμπόδισε τα πηγαία ύδατα να αναβλύζουν. Ο κ. Βασιλόπουλος αναφέρει ότι «λύσεις αντιμετώπισης του προβλήματος υπάρχουν και υποδείχθηκαν». Πιστεύω ότι θα έχει καταστήσει κοινωνό τουλάχιστον το κράτος στην περιουσία και τη διαχείριση του οποίου ανήκει ο αρχαιολογικός χώρος.
Τον χαρακτηρισμό σας της νέας ανασκαφής ως «μη ανασκαφής» και τον προσδιορισμό της ως «πενιχράς», σε αντιπαραβολή με τα ευρήματα στο παρθένο αρχαιολογικό πεδίο του 1897, θα σχολιάσω μόνο ως θεωρήσεις με κριτήρια που δεν σχετίζονται προς τη συγκεκριμένη ιδιαιτερότητα της δικής μας ιστορικοαρχαιολογικής έρευνας και άσχετες με τη πραγματικότητα.
Υποσημειώνω τέλος ότι η πολεμική η ασκούμενη από την Εταιρεία Φίλων Μουσείου και Αρχαιολογικού Χώρου Θέρμου έχει παράμετρο βαρύτερη από το δεδομένο το οποίο είναι η εναντίον μου καταφορά: φιλότιμοι επίδοξοι χορηγοί χρηματοδότησης της Ανασκαφής αποτρέπονται ή διστάζουν…
Ι.Α.ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ