Ο Ιωάννης Κονδυλάκης ήταν εκλεκτός λογοτέχνης και πρώτος πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών. Του Παναγιώτη Δρέλλια*
Ιωάννης Κονδυλάκης(Βιάννο,1862–Ηράκλειο,1920):λογοτέχνης, χρονογράφος, δημοσιογράφος και μεταφραστής, υπήρξε πολυεπίπεδη προσωπικότητα της νεοελληνικής πεζογραφίας. Ο αείμνηστος καθηγητής, ποιητής και κριτικός Λογοτεχνίας Κώστας Στεργιόπουλος(1926–2016) ξεχωρίζει από το συγγραφικό του οικοδόμημα τρία έργα: 1)το μυθιστόρημα «Ο Πατούχας»(1892) 2)τη μικρή νουβέλα (διήγημα) «Όταν ήμουν δάσκαλος»(1916) και 3)τη νουβέλα «Η πρώτη αγάπη»(1919), κείμενα ουσιαστικής αφηγηματικής χάρης με βαθιές ψυχολογικές διεισδύσεις και μεγάλη παραστατική δύναμη.
Ο Ιωάννης Κονδυλάκης έφυγε από τη ζωή στα 58 του χρόνια, αφήνοντας σημαντικό λογοτεχνικό έργο, το οποίο είναι πλούσιο από χρονογραφήματα, δημοσιευμένα στις εφημερίδες ΕΜΠΡΟΣ, ΑΣΤΥ, ΣΚΡΙΠ, ΕΣΤΙΑ και στο περιοδικό ΡΑΜΠΑΓΑΣ με το ψευδώνυμο «Διαβάτης», περιέχοντας και λίγα πεζογραφήματα, ορισμένα εκ των οποίων έχουν διασκευαστεί με αρκετή επιτυχία για το θέατρο (Μάνος Κατράκης στο ρόλο του Πατούχα), την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
Ο Ι. Κονδυλάκης άντλησε υλικό γραφής από τη ζωή της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Κρήτης, συνδυάζοντας λαογραφικό, ηθογραφικό και χιουμοριστικό στοιχείο, αποτυπώνοντας στα κείμενά του αρκετές συγγραφικές αρετές, όπως λιτότητα, αίσθηση του περιττού, θεματική ευθυβολία και πολιτισμένο χιούμορ. Η γλώσσα που χρησιμοποίησε ήταν μια απλή–αβίαστη καθαρεύουσα (εκτός από τη νουβέλα Η ΠΡΩΤΗ ΑΓΑΠΗ που γράφτηκε στη δημοτική), με παραθέσεις της κρητικής διαλέκτου που ζωντανεύουν τις αφηγηματικές του περιγραφές. Ο Κώστας Βάρναλης(1884 – 1974) στο βιβλίο του «Ζωντανοί άνθρωποι» (εκδ. ΚΕΔΡΟΣ, 1958), έγραψε χαρακτηριστικά: «…παλληκάρι των κρητικών επαναστάσεων και της πέννας ο Γιάννης Κονδυλάκης, πίστευε πως ό,τι έκανε είτανε πολύ κατώτερο απ’ ότι μπορούσε να κάνει. Ο Σολωμός κι ο Κονδυλάκης είχαν αυτή την αρρώστια. Οι άλλοι, οι περισσότεροι, είναι μακάριοι με τον αυτοερωτισμό τους και τη μεγαλομανία τους…».
*panagd@otenet.gr (Μαθηματικός-ΦΠΨ-ΜΔΕ Φιλοσοφίας)