Του Λίνου Υφαντή,
Οι σχέσεις Κρήτης και Αιτωλοακαρνανίας υπήρχαν επί αρχαιοτάτων χρόνων. Χαρακτηριστική είναι η επιρροή των Αιτωλών (δείτε εδώ) με κύρια αποτύπωση την ονομασία του νησιού Σπιναλόγκα ως “Καλυδωνία” (δείτε εδώ).
Η σχέση όμως Κρήτης και Αιτωλοακαρνανίας συνεχίστηκε και στη νεότερη ιστορία υπό τη μορφή προσφυγικών ροών από τη Μεγαλόνησο. Ήδη μετεγκαταστάσεις Κρητών καταγράφονται από τη δεκαετία του 1680 όταν οι Ενετοί επί Μοροζινι επέδραμαν στην Αιτωλοακαρνανία. Στην περίπτωση αυτή τα επώνυμα Κατζαράκης, Βλαχάκης απαντώται στην περιοχή του Ξηρομέρου με παρουσία στην Μπαμπίνη την εποχή αυτή.
Άλλοι, όπως το επώνυμο “Κρήτας” και τα παράγωγα του εντοπίζεται στην περιοχή της Παραχελωίτιδας και συμμετείχαν ως οπλαρχηγοί στην επανάσταση του 1821.
Μετά την απελευθέρωση παραχωρήθηκαν εθνικές γαίες σε Κρήτες πρόσφυγες με έγγραφα που να παραπέμπουν σε επωνύματα όπως Μπαρμπάκης, Χρηστάκης κ.α. Στα προγενέστερα κρητικά επωνύμα αυτής περιόδου συγκαταλέγεται και το κοινό επώνυμο “Κρητικός”, ο οποίος αντικατέστησε αρχικούς τύπους κρητικών επωνυμάτων σε άκης.
Πολλοί Κρήτες πρόσφυγες κατέφυγαν στην Αιτωλοακαρνανία μετά την Κρητική επανάσταση του 1866. Καλλιτεχνικό κατάλοιπο της σχέσης αυτής είναι η ρουμελιώτικη διασκευή της Ερωφίλης “Πανάρατος”, που παίζονταν στην Αιτωλοακαρνανία στις αρχές του αιώνα.
Πηγές:
ΓΑΚ,
Άπαντα, Κώνστα