Ώρες μπροστά και ώρες πίσω, σε στεριά και θάλασσα

Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας

Δυο φορές τον χρόνο, γύρω στα τέλη Μάρτη και Οκτώβρη, τα ωρολόγια στην χώρα μας, όπως και σε πολλά άλλα κράτη στον κόσμο, μπαίνουν μια ώρα μπροστά την άνοιξη και μια ώρα πίσω το φθινόπωρο.

Οι λόγοι είναι για την επιτυχία λιγότερης κατανάλωσης ενέργειας, πολύ σημαντικός λόγος.

Οι απόψεις είναι αντικρουόμενες ως προς την πραγματική ωφελιμότητα της αλλαγής της ώρας.

Κατά κανόνα οι αλλαγές της ώρας γίνονται τις πρώτες πρωινές ώρες, ώστε να μην «δυσκολέψει» η ζωή των πολλών ανθρώπων.

Αυτοί φυσικά που εργάζονται μετά τα μεσάνυχτα, με την ώρα μπροστά «γλυτώνουν» μια ώρα εργασίας και με την ώρα πίσω, εργάζονται μία ώρα παραπάνω.

Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό, τι ακριβώς συμβαίνει με τις διαφορετικές ώρες ανά τον κόσμο, ας εξηγήσουμε τι είναι η Ώρα Ζώνης.

Η Ώρα Ζώνης ή ο «συμβατικός χρόνος ατράκτου» βασίζεται στα παρακάτω.

Ολόκληρη την επιφάνεια της γης την θεωρούμε διαιρεμένη σε 24 ωρικές ατράκτους ή ωρικές ζώνες.

Κάθε ωρική ζώνη εκτείνεται μεταξύ 15° μοιρών γεωγραφικού μήκους, (360° : 24= 15° μοίρες μήκους).

Από το Αστεροσκοπείο του Γκρήνουιτς, 10 χιλιόμετρα νότιο-ανατολικά του Λονδίνου, διέρχεται ο πρώτος Μεσημβρινός, δηλαδή η γραμμή του γεωγραφικού μήκους 0°, από το οποίο μετράμε αποστάσεις Δυτικά και Ανατολικά γύρω από την γη.

Η ωρική ζώνη του Γκρήνουιτς εκτείνεται 7,5° μοίρες Ανατολικά και Δυτικά του πρώτου Μεσημβρινού. Δηλαδή μεταξύ του: 007° 30’ Δ. έως 007° 30’ Α.   (από επτά μοίρες και 30 πρώτα λεπτά Δυτικού Γεωγραφικού μήκους, έως του 007° 30’ πρώτα λεπτά Ανατολικού Γεωγραφικού μήκους).

Το σημείο του Πρώτου Μεσημβρινού-σημείο μηδέν-έχει επιλεγεί αυθαίρετα σαν το σημείο εκκίνησης για τη μέτρηση της απόστασης, τόσο ανατολικά όσο και δυτικά γύρω από τη Γη. Θα μπορούσε να επιλεγεί οπουδήποτε.

(ο πρώτος μεσημβρινός καθορίστηκε διεθνώς το 1884, σε διεθνή διάσκεψη. Πολλά κράτη είχαν και διατήρησαν για πολλές δεκαετίες μετά, «δικούς τους» πρώτους μεσημβρινούς όπως π.χ. η Γαλλία που στους χάρτες της χρησιμοποιούσε σαν πρώτο μεσημβρινό αυτόν που διέρχεται από το Παρίσι και το νησάκι Ντε Φερ έξω από την Μασσαλία,  η Κίνα αυτόν του Πεκίνου, κοκ. Βλέπετε φωτογραφίες Γαλλικών χαρτών της Ελλάδος με Γεωγραφικά μήκη που μετρούν Ανατολικά-Δυτικά του Παρισιού ή της νησίδας Φερ έξω από την Μασσαλία-η Ελλάδα το έκανε και μέχρι την δεκαετία του 1930, βλέπετε σε φωτογραφία χάρτη με μήκη που μετρούν από το Παρίσι. Οι Αγγλικοί χάρτες μετρούσαν τους Μεσημβρινούς από το Γκρήνουιτς περίπου από το 1776).

Τα όρια κάποιων κρατών εκτείνονται σε πέρα από τα όρια μιας ατράκτου (15° μοιρών μήκους), όπως π.χ. και η Ελλάδα.

Η χώρα μας βρίσκεται στην άτρακτο της Ανατολικής Ευρώπης, (2 ώρες ανατολικά του Γκρήνουιτς), πλην μικρού τμήματος της βορειοδυτικής Κέρκυρας που «μπαίνει» στην ζώνη της Κεντρικής Ευρώπης (1 ώρα διαφορά από το Γκρήνουιτς).

Κάποιες χώρες με μεγάλη έκταση διατηρούν πολλές ώρες διαφορά ώρας από την μια άκρη τους στην άλλη, παράδειγμα οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαφορά από τις Ανατολικές Πολιτείες στις Δυτικές 3 ώρες και μέχρι την Χαβάη συνολικά 5 ώρες.

Και η Ρωσία μέχρι πέρα στην Σιβηρία έχει 7 ώρες διαφορά!

Πέρα όμως από την αλλαγή της ώρας στην στεριά, πολύ συχνή και απαραίτητη είναι η αλλαγή στα ταξίδια με πλοία-τραίνα και αεροπλάνα.

Όταν οι πορείες είναι από Βορρά προς Νότο και το αντίθετο, δεν γίνονται αλλαγές ωρών καθώς το ταξίδι γίνεται μέσα στην ίδια ζώνη. (time zone).

Όταν το ταξίδι γίνεται προς την Ανατολή ή την Δύση, τότε είναι απαραίτητο να μπαίνουν ώρες μπροστά ή πίσω, για να συμβαδίζουν οι εκάστοτε θέσεις των πλοίων-αεροπλάνων και τραίνων, με την τηρούμενη ώρα στην ζώνη που ταξιδεύουν.

Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα πλοίο που φεύγει από ένα λιμάνι της Ευρώπης για την Βόρεια, Κεντρική ή Νότια Αμερική.

Κάθε 15° μοίρες μήκους στρέφει τα ωρολόγια του μία ώρα πίσω, και κάνει το αντίθετο όταν επιστρέφει προς την Ευρώπη.

Επειδή όμως στα πλοία η εργασία εκτελείται όλο το 24ωρο σε βάρδιες, η ώρα μπροστά ή πίσω, διαιρείται σε τρεις βάρδιες.

Κάνοντας το ίδιο με το πιο πάνω ταξίδι, για να μην μπερδευτούν οι καθημερινές ημερήσιες εργασίες, η αλλαγή γίνεται την νύχτα ως εξής.

Οι άνδρες της βάρδιας από τις 20:00 έως τις 24:00 βάζουν τα ωρολόγια όλου του πλοίου 20’ λεπτά μπροστά ή πίσω. Αυτό γίνεται από τον Αξιωματικό Γεφύρας που χειρίζεται τον μηχανισμό του κεντρικού ρολογιού που συγχρονίζει μέσω καλωδίωσης ηλεκτρικά όλα τα ωρολόγια του πλοίου.

Τα οποία βρίσκονται στο Μηχανοστάσιο, τραπεζαρίες, καπνιστήρια, καμπίνες πλοιάρχου/αξιωματικών και σε άλλους χώρους πχ. cargo control room, fire station, radio room, ship’s office, hospital etc.

Η επόμενη βάρδια 00:00-04:00 γυρίζει επίσης τω ωρολόγια 20’ λεπτά μπρος ή πίσω καθώς και η βάρδια 04:00-08:00 τα τελευταία 20’ λεπτά.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι «βαρδιούχοι» (Γέφυρας και Μηχανοστασίου) «ζημιώνονται» ή «επωφελούνται» 20’ λεπτά μόνο.

Να υπολογιστεί όμως ότι αυτό συμβαίνει πολύ ταχτικά, αναλόγως με την ταχύτητα του πλοίου και το Γεωγραφικό Πλάτος που ταξιδεύει.

Αν υποθέσουμε ότι ταξιδεύει επί  του Ισημερινού, εκεί οι 15° μοίρες Μήκους αντιστοιχούν σε 900 Ναυτικά μίλια.

Αν η ταχύτητα του πλοίου είναι 12,5 Κόμβοι (αργό πλοίο) τότε αλλάζει ώρες κάθε τρεις ημέρες.

Με ταχύτητα 19 κόμβους (γρήγορο πλοίο) αλλάζει κάθε δυο ημέρες.

Αν όμως ταξιδεύει το πλοίο σε βορειότερα ή νοτιότερα πλάτη, τότε η συχνότητα αλλαγής ώρας μικραίνει, καθώς για παράδειγμα σε πλάτος 45° μοιρών, (Ευρώπη-Βόρεια Αμερική) οι 15° μοίρες μήκους αντιστοιχούν σε 638 Ναυτικά μίλια. (δηλαδή οι 15° μοίρες μήκους στον Ισημερινό είναι 900 μίλια, στο 45° βόρειο ή νότιο 638 ν.μ. και στον Βόρειο ή Νότιο πόλο μηδέν).

Κάθε φορά πού τα ωρολόγια πάνε μπροστά  ή πίσω, αυτό αναγγέλλεται από τα μεγάφωνα του πλοίου στο μεσημεριανό φαγητό (11:55-12:40) και στο βραδινό (16:55-17:40) ώστε να το πληροφορηθούν όλοι.

Επιπροσθέτως ο ναύτης «σκάπουλος» της βάρδιας γέφυρας 16:00-20:00 «κρεμάει» πινακίδες στις τραπεζαρίες/καπνιστήρια αξιωματικών και πληρώματος όταν κατεβαίνει από την γέφυρα για το δείπνο στις πέντε το απόγευμα. Τα πινακάκια αυτά που γράφουν:  «MIA ΩΡΑ ΜΠΡΟΣΤΑ/ONE HOUR ADVANCE» ή «ΜΙΑ ΩΡΑ ΠΙΣΩ/ONE HOUR RETARTED», ο πρωινός «σκάπουλος» της βάρδιας 04:00-08:00 τα επιστρέφει στην Γέφυρα. Σε 2-3 μέρες ξανά το ίδιο.

Τα μεσάνυχτα με την αλλαγή της ημερομηνίας στα ημερολόγια Γεφύρας, (πρόχειρο και καθαρό) γίνεται αναγραφή: 00:01 Τα ωρολόγια του πλοίου ετέθησαν μία ώρα εμπρός/πίσω, ήτοι ZT=GMT+ ή – πχ. 10 Ώρες.

Στις 12 το μεσημέρι υπολογίζονται σαν χρόνος ταξιδιού, κατά το τελευταίο 24ωρο, οι πραγματικές ώρες, δηλαδή με ώρα μπροστά 23 και με ώρα πίσω 25. Και τα μίλια που διάνυσε το πλοίο το 24ωρο διαιρούνται με αυτές τις ώρες και βγαίνει η μέση ταχύτητα του 24ώρου.

Η συχνή αλλαγή της ώρας γίνεται συνήθεια στους ποντοπόρους ναυτικούς και δεν τους «χαλάει» την διάθεση, πράγμα που συμβαίνει σε όσους ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις γύρω από τον κόσμο με αεροπλάνο. Σε αυτούς συμβαίνει το «γνωστό» τζετ λαγκ  (jet lag), δηλαδή το «μπέρδεμα» του βιολογικού ρολογιού του καθενός που τον αποσυντονίζει, από λίγες ώρες μέχρι μερικές ημέρες, μέχρι ότου ο οργανισμός του προσαρμοστεί στην ώρα ζώνης της χώρας που έφθασε.

 Α.Κ.Κ.