Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει ταράξει οικονομίες και αγορές με τιμωρητικούς δασμούς σε αγαθά από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της χώρας. Μέχρι στιγμής έχει επιβάλει δασμούς 25% στις περισσότερες εισαγωγές από Καναδά και Μεξικό, ενώ αύξησε τους δασμούς και στην Κίνα στο 20%.
Οι νέες κινήσεις Τραμπ φέρνουν τους αμερικανικούς εισαγωγικούς δασμούς στο υψηλότερο μέσο όρο τους από το 1943, σύμφωνα με το Εργαστήριο Προϋπολογισμού στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, και ο Τραμπ έχει υποδείξει ότι ενδέχεται να ακολουθήσουν περισσότερες αυξήσεις. Πώς λειτουργούν όμως οι δασμοί, ποιός πραγματικά τους πληρώνει και πώς εισπράττονται τα έσοδα;
Τι είναι οι δασμοί και τι σκοπό εξυπηρετούν;
Οι δασμοί είναι φόροι που επιβάλλονται στα εισαγόμενα αγαθά. Όπως όλοι οι φόροι, αποτελούν πηγή κρατικών εσόδων. Οι χώρες βασίζονται εδώ και πολύ καιρό σε αυτούς για να υποστηρίξουν τις τοπικές βιομηχανίες καθιστώντας τα ξένα προϊόντα πιο ακριβά. Ο Τραμπ τα χρησιμοποιεί και ως μοχλό για την επίτευξη στόχων εξωτερικής πολιτικής.
Πώς συλλέγονται και επιβάλλονται οι δασμοί;
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ είναι υπεύθυνος για τη θέσπιση κανονισμών σχετικά με την είσπραξη των δασμών, αλλά η αμερικανική Υπηρεσία Τελωνείων και Προστασίας Συνόρων (CBP), είναι ο κυβερνητικός φορέας που έχει επιφορτιστεί με την επιβολή τους σε σχεδόν 330 λιμάνια εισόδου σε όλη τη χώρα – στα οποία περιλαμβάνονται οδικές ή σιδηροδρομικές συνοριακές διελεύσεις, καθώς και θαλάσσια λιμάνια και αεροδρόμια. Οι αξιωματούχοι της εξετάζουν τα έγγραφα, διενεργούν ελέγχους, εισπράττουν δασμούς και επιβάλλουν ποινές. Τα χρήματα εισπράττονται κατά τον εκτελωνισμό και κατατίθενται στο Γενικό Ταμείο του υπουργείου Οικονομικών. Όσοι αποτυγχάνουν να περιγράψουν σωστά την ποσότητα, την κατηγορία ή την προέλευση ενός συγκεκριμένου προϊόντος – είτε από πρόθεση είτε από αμέλεια, αντιμετωπίζουν κυρώσεις.
Ορισμένα αγαθά και εξαρτήματα διασχίζουν τα σύνορα πολλές φορές προτού γίνουν τελικό προϊόν — όπως ένα αυτοκίνητο με εξαρτήματα κατασκευής ΗΠΑ που συναρμολογούνται στο Μεξικό και επαν εισάγονται στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τους κανόνες της CBP, τα προϊόντα αμερικανικής παραγωγής που επαν εισάγονται στη χώρα χωρίς να έχουν «βελτιωθεί» ή να έχουν «προηγμένη» αξία είναι αδασμολόγητα. Ένα άλλο παράδειγμα: Εάν οι ΗΠΑ εξάγουν χρυσό στην Ινδία, όπου χρησιμοποιείται για να φτιαχτεί ένα κόσμημα, το τελικό προϊόν θα υπόκειται σε δασμούς κατά την επανείσοδο στις ΗΠΑ. Σε αυτή την περίπτωση, ακόμη και η αξία του χρυσού θα φορολογούνταν.
Πόσα χρήματα αντλούνται από τους δασμούς;
Ενώ οι δασμοί ήταν η κύρια πηγή εσόδων της κυβέρνησης των ΗΠΑ, κατά το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου αιώνα αποτελούσαν ένα μικρό μερίδιο των κρατικών εσόδων. Από πέρυσι, αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 3% των ομοσπονδιακών εσόδων, σύμφωνα με ανάλυση κυβερνητικών δεδομένων της Fed.
Οι συνδυασμένοι δασμοί στον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα θα μπορούσαν να μεταφραστούν σε 1,1 τρισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετο κόστος για τους εισαγωγείς των ΗΠΑ την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με εκτιμήσεις τoυ think tank, Tax Foundation. Μόνο το 2025, oι πολιτικές Τραμπ θα μπορούσαν να αυξήσουν τους δασμούς κατά σχεδόν 110 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το Tax Foundation εκτιμά ότι οι δασμοί που επιβλήθηκαν στην Κίνα από τον Τραμπ κατά την πρώτη του θητεία και επεκτάθηκαν κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν απέφεραν ετήσια έσοδα 77 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ποιος πληρώνει τους δασμούς;
Η έρευνα συμπεραίνει ότι οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ είναι αυτοί που απορροφούν το κόστος από τις υψηλότερες εισφορές. Οι ξένοι παραγωγοί ενδέχεται να μειώσουν το κόστος πώλησής τους ή οι εισαγωγείς των ΗΠΑ μπορεί να απορροφήσουν μέρος του κόστους. Για να αποφύγουν μικρότερα κέρδη, οι εταιρείες συχνά επιλέγουν να αυξήσουν τις τιμές και να μετακυλίσουν μέρος αυτού του κόστους στους καταναλωτές.
Ωστόσο, υπάρχουν πιθανά κενά, όπως μια διαδικασία εξαίρεσης που επιτρέπει στις εταιρείες να ζητούν απαλλαγή από τους δασμούς, εάν η πληρωμή τους θα έβλαπτε αδικαιολόγητα την επιχείρησή τους και δεν υπήρχαν άλλες επιλογές για αγορά προϊόντων από άλλη χώρα.
Ποιες είναι οι συνέπειες της επιβολής δασμών;
Η πρόσφατη ιστορία του εμπορίου των ΗΠΑ με την Κίνα εξηγεί τι συμβαίνει όταν επιβάλλονται δασμοί. Κατά την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ επέβαλε μια σειρά από δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, όπως χάλυβας, αλουμίνιο και κινητήρες. Η ασιατική χώρα κατέληξε από την προμήθεια ενός στα πέντε αγαθά που εισήγαγαν οι ΗΠΑ πριν από τον πρώτο εμπορικό πόλεμο του Τραμπ το 2018 σε μόλις ενός 14% των εισαγωγών από τις ΗΠΑ το 2023.
Επιπλέον, όταν επιβάλλονται δασμοί, οι εισαγωγείς συχνά καταφεύγουν σε τρόπους αποφυγής των δασμών. Αυτό μπορεί να γίνει με την αποστολή εμπορευμάτων μέσω τρίτης χώρας, την χαμηλότερη αναφορά της αξίας των προϊόντων ή την εσφαλμένη επισήμανση τους ως παρόμοια αγαθά με χαμηλότερους δασμολογικούς συντελεστές.Οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs διαπίστωσαν πρόσφατα ότι με αυτή την τακτική μπορεί και να διασωθούν έως και 90 δισεκατομμύρια δολάρια από το εκτιμώμενο πλήγμα των 240 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις εισαγωγές των ΗΠΑ από την Κίνα σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από τον εμπορικό πόλεμο.
Τι είναι η «Υπηρεσία Εξωτερικών Εσόδων» που προτείνει ο Τραμπ;
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει πρότεινε τη δημιουργία μιας ξεχωριστής Υπηρεσίας Εξωτερικών Εσόδων για την είσπραξη δασμών στο πλαίσιο της εμπορικής του πολιτικής «Πρώτα η Αμερική». Οι αναλυτές έχουν σημειώσει ότι τα έσοδα από τους δασμούς δεν είναι «εξωτερική» πηγή δεδομένου ότι οι δασμοί καταβάλλονται από εισαγωγείς με έδρα τις ΗΠΑ, οι οποίοι μεταφέρουν τουλάχιστον μέρος του κόστους στους καταναλωτές των ΗΠΑ. Η ιδέα υπογραμμίζει την επιθυμία του Τραμπ να ορίσει τους δασμούς στις ξένες εισαγωγές ως πηγή εσόδων που δεν επωμίζονται οι φορολογούμενοι.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τις εμπορικές συνθήκες;
Οι ΗΠΑ έχουν συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με 20 εμπορικούς εταίρους σε όλο τον κόσμο – συμπεριλαμβανομένης μιας με το Μεξικό και τον Καναδά που είναι γνωστή ως USMCA ή νέα NAFTA. Σε αυτές τις συμφωνίες, οι χώρες δεσμεύονται να μειώσουν τους δασμολογικούς συντελεστές στο μηδέν. Οι δασμοί του Τραμπ στο Μεξικό και τον Καναδά είναι αντίθετοι με την εμπορική συμφωνία μεταξύ των τριών εθνών (που αναμένεται να επαναδιαπραγματευτεί το 2026).
Ως μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι ΗΠΑ δεσμεύονται από κανόνες που περιλαμβάνουν περιορισμούς στη χρήση επιδοτήσεων, καθώς και εμπορικούς φραγμούς, όπως δασμους και ποσοστώσεις.
Ανδρέας Κ. Καλλιγάς
Οικονομολόγος
