Aκούμε τις τελευταίες ημέρες για το staycation, έναν ορισμό που περιγράφει εκείνη τη συνθήκη όπου αντί για διακοπές στα νησιά, ο εκάστοτε αδειούχος κάνει διακοπές στο σπίτι του, ζώντας αυτό που κάποτε οι τίτλοι των περιοδικών περιέγραφαν ως «τουρίστας στην πόλη σου».
Πρόκειται για έναν ορισμό που ΔΕΝ αναφέρεται σε εκείνους που δεν πάνε φέτος διακοπές γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να διαχειριστούν τα τεράστια κόστη των διακοπών, όπως τα ακτοπλοϊκά εισιτήρια και η διαμονή στα νησιά, αλλά όσους ηθελημένα, παραμένουν στην πόλη τους, ως μια εναλλακτική άποψη ξεκούρασης.
Κάτι που μοιάζει πάρα πολύ με τον τρόπο που έκαναν διακοπές οι Αθηναίοι στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν γενικότερα, η ιδέα του «πάω διακοπές κάπου» δεν ήταν ακόμα διαδεδομένη, πέρα από την μεγαλοαστική, ίσως, τάξη.
Το Νέο Φάληρο, ένα Σαν Τροπέ δίπλα στον Πειραιά
Το 1872 ξεκίνησαν οι εργασίες μετατροπής της ερημικής τότε, περιοχής τους Νέου Φαλήρου σε εξοχικό περίπατο. Αργότερα, όταν κατασκευάστηκε η λεωφόρος Συγγρού και πραγματοποιήθηκαν έργα τροχιόδρομου που ένωναν την περιοχή με το κέντρο των Αθηνών, το Νέο Φάληρο εξελίχθηκε σε τουριστικό θέρετρο, με επαύλεις, ξενοδοχεία, και κέντρα διασκέδασης.
Πρόκειται επίσης, για την πρώτη περιοχή των Αθηνών που τοποθετήθηκαν λαμπτήρες ηλεκτρικού φωτός, κάτι πρωτάκουστο για την καθημερινότητα των πόλεων, στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης στις «Εξοχές των Αθηνών» μιλάει για «Φαλιρομανία» και περιγράφει την νοοτροπία του καλοκαιρινού παραθερισμού εκείνη την εποχή.
«Η τοιαύτη Φαλιρομανία διήρκεσε όσον αι μανίαι, απέμειναν όμως αι κατά την διάρκειαν αυτής οικοδομηθείσαι πολυάριθμοι οικοίαι και πλην αυτών η έξις ικανού αριθμού Αθηναίων να μεταβαίνωσιν εκεί, να λούωνται, να αναπνέωσιν θαλάσσιαν αύρα, να ακρόωνται γαλλικά κωμειδύλλια ή την μουσική των ξένων πολεμικών πλοίων, να επιδεικνύωσι τας θερινάς αυτών ενδυμασίας και να ερωτολογώσιν υπό το φώς ηλεκτρικών λαμπτήρων».
Η Κηφισιά, το αντίπαλο δέος
Από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, όταν ήταν ένα μικρό χωριό, η Κηφισιά αποτέλεσε τόπο παραθερισμού για τους Αθηναίους, μεταξύ αυτών και το βασιλικό ζεύγος. Από το 1870, όταν ξεκίνησαν τα έργα σύνδεσης της Κηφισιάς με την Αθήνα, και αργότερα, με τα έργα εξωραϊσμού της περιοχής, συντελέστηκε μια πλήρης αλλαγή του τοπίου.
Το 1906, η Κηφισιά ηλεκτροφωτίστηκε, ώστε να εξελιχθεί πλέον, στο απόλυτο προορισμό παραθερισμού για τους Αθηναίους που δεν είχαν ιδιαίτερη εκτίμηση προς τη θάλασσα.
«Κατά τας εορτάσιμους ημέρας του θέρους μεταβαίνουσιν αθηναϊκαι τίνες οικογένειαι να γευματίσουν εν ύπαιθρω, αλλά οι διερχόμενοι εκεί το θέρος είναι ολιγότεροι των προ εικοσαετίας. Το δείπνον εις το table d’ hote και ο περίπατος εφ’ αμάξης διαδέχθησαν τα γεύματα επί του χόρτου και τας εύθυμους ονηλασίας».
Εμμανουήλ Ροΐδης (Αι Εξοχαί των Αθηνών).
Ο Πύργος της Αμαλίας, Γαλάτσι, Κηφισός
Φυσικά υπήρχαν και εναλλακτικές προτάσεις παραθερισμού. Συγκεκριμένα τα Σεπόλια και η Κολοκυνθούς αποτελούσαν περιοχές εκδρομικού προορισμού για οικογένειες, πλησίον του ποταμού Κηφισού, ενώ θρυλείται πως στα εστιατόρια και τις ταβέρνες που είχαν θέα στο ποτάμι, γίνονταν προξενιά ζευγαριών με σκοπό τον γάμο!
Το Γαλάτσι από την άλλη, συνδέθηκε με τη «μόδα» του κυνηγιού της αλεπούς, από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο.
«Η παραμονή το καλοκαίρι στην Αθήνα τον σκοτώνει» έγραφε ο Εντμόν Αμπού για τον Βαυαρό Βασιλιά της Ελλάδας, στο βιβλίο «Η Ελλάδα του Όθωνα», χαρακτηρίζοντας «κακοκτισμένη» την εξοχική κατοικία της Αμαλίας, στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το Πάρκο Τρίτση.
Αυτό φαίνεται πως δεν πτόησε τους επιφανείς Αθηναίους, οι οποίοι στο πέρασμα των ετών επιχείρησαν να χτίσουν εκεί τις εξοχικές τους επαύλεις.
(με στοιχεία από το βιβλίο «Αθήνα: Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία» από τους Θανάση Γιοχάλα, Τόνια Καφετζάκη – Βιβλιοπωλείο της Εστίας)
Γιάννης Δημητρέλλος www.reader.gr