Μέσα σε μία από τις χιλιάδες περιπλανήσεις στο κέντρο της πόλης, στα μικρά τουριστικά μαγαζάκια που έχουν ως κοινή βάση την πλατεία Μοναστηρακίου και εκτείνονται κατά μήκος της Ηφαίστου, ανάμεσα στα εκατοντάδες σουβενίρ που μπορεί κανείς να βρει -από μαγνητάκια με την ακρόπολη, μέχρι φύλλα ελιάς, κίονες και διάφορα αρχαία, περικεφαλαίες και θεότητες, σανδάλια και μανδύες- υπάρχουν και διάφορα αντικείμενα σε σχήμα… πέους.
Σουβενίρ σε σχήμα φαλλών μοστράρουν σχεδόν σε κάθε μαγαζί της περατζάδας καθώς κατευθύνεσαι προς το Σύνταγμα και την Πλάκα. Φαλλοί-ανοιχτήρια, μπρελόκ, ακόμα και σαπούνια, σε κάθε μέγεθος και χρώμα, που πάνω τους γράφουν Greece. Και κάπου εκεί ξεκινάς να αναρωτιέσαι, γιατί πουλάμε με τόση περηφάνια αυτά τα αντικείμενα;
Ένα Σαββατιάτικο πρωινό, αποφάσισα να πάρω απάντηση. Έχοντας ανά χείρας την κάμερα, ξεκινώ να βγάζω φωτογραφία τα ιδιαίτερα σουβενίρ στο πρώτο μαγαζί που συναντώ, ακριβώς πάνω στην πλατεία. Ένας πωλητής, μικρός σε ηλικία, στέκει στην είσοδο του μαγαζιού και χαζεύει τον κόσμο που περνά. Τον πλησιάζω και τον ρωτάω εάν γνωρίζει γιατί πουλιούνται φαλλοί σε όλα σχεδόν τα τουριστικά μαγαζιά.
«Οι φαλλοί προέρχονται από την ελληνική μυθολογία και συγκεκριμένα από τους Σάτυρους. Ξέρεις τι είναι; Ήταν η συνοδεία του Διονύσου. Πήραν λοιπόν αυτό το χαρακτηριστικό του, το διακωμώδησαν και κάπως έτσι καθιερώθηκαν οι φαλλοί σαν σουβενίρ».
Μου κάνει τρομερή εντύπωση που γνώριζε με τόση λεπτομέρεια το συμβολισμό αυτού του πράγματος. Συνεχίζω να αναμειγνύομαι με το πλήθος και πηγαίνω στο επόμενο μαγαζί, για να κάνω την ίδια ερώτηση στην μεσήλικη πωλήτρια που με κοιτούσε με απορία. «Για το σάτυρο είναι», μου είπε λακωνικά, καθώς και εκείνη γνώριζε την απάντηση.
Η βόλτα στα στενά, με οδήγησε σε πολλά μαγαζάκια που είχαν ξύλινους φαλλούς χρωματιστούς, μικρούς και μεγαλύτερους, που κρέμονταν πάνω σε μεγάλα stand, πάντοτε σε εμφανή σημεία της εισόδου. Ζευγάρια τουριστών που περνούσαν, κοντοστέκονταν, τα κοιτούσαν επίμονα και ψιθύριζαν μεταξύ τους γελώντας. Ίσως, σκέφτηκα, είχαν και εκείνοι την ίδια απορία με μένα.
Όμως, τελικά ποια είναι η ιστορία των πλασμάτων αυτών στο περασμα των χρόνων; Οι σάτυροι στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν θεότητες, ενώ άλλοι τους χαρακτήριζαν ως πνεύματα ή δαίμονες που ήταν άμεσα συσχετισμένοι με τη γονιμότητα. Ήταν αγροτικές θεότητες, επειδή ζούσαν κοντά στη φύση – στους αγρούς, στα δάση και τα όρη. Στην τέχνη τους βλέπουμε κυρίως μαζί με το Διόνυσο, που αποτελούσαν τη συνοδεία και το θίασό του. Μπορεί να παίζουν μουσική και να χορεύουν σε κάποιο συμπόσιο, ενώ έχουν ζωόμορφα χαρακτηριστικά – ουρά αλόγου, αυτιά γαϊδάρων, μύτες γουρουνιών, παχύ τρίχωμα.
Πάντοτε εμφανίζονται με τα γεννητικά τους όργανα να είναι σε μόνιμη στύση, πράγμα που αποτέλεσε και την έμπνευση για την κατασκευή των σουβενίρ. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά των σατύρων έρχονται και δένουν με τη ζωώδη τους φύση και τη στενή σχέση τους με τον έρωτα, τη σεξουαλικότητα και την καλοπέραση. Ως διονυσιακά πλάσματα είναι λάτρεις του κρασιού και των γυναικών και είναι έτοιμοι για κάθε σωματική απόλαυση αφού συμβολίζουν τη χαρά, το κέφι, τη μέθη και το τραγούδι.
Περιπλανώνται στη μουσική των αυλών, των κυμβάλων, των καστανιέτων και των γκάιντων και στη μεταγενέστερη τέχνη χορεύουν με τις νύμφες. Λόγω της αγάπης τους για το κρασί, συχνά αναπαριστώνται στα αγγεία της εποχής που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για τα συμπόσιά τους, κρατώντας κύπελλα κρασιού.
Υπάρχουν και διάφορες κατηγορίες σατύρων, όπως οι Πάνες, οι Σιληνοί που ήταν ένας ηλικιωμένοι σάτυροι που ανέθρεψαν τον θεό Διόνυσο, και οι Σατυρίσκοι, που στην τέχνη απεικονίζονταν ως παιδιά. Οι Σάτυροι απέκτησαν την κατσικίσια όψη τους μέσω της μεταγενέστερης ρωμαϊκής σύγχυσης με τον Φαύνο, ένα πνεύμα ανέμελης φύσης με παρόμοια χαρακτηριστικά. Στη λατινική λογοτεχνία περιγράφονται πιο συχνά να έχουν το πάνω μισό ενός ανθρώπου και το κάτω μισό ενός τράγου, ενώ οι ώριμοι σάτυροι απεικονίζονται συχνά στη ρωμαϊκή τέχνη με κέρατα κατσίκας.
Επίσης, πέρα από τους σατύρους, στην αρχαία Ελλάδα ο φαλλός ήταν σύμβολο γονιμότητας και συνδέεται με τη διονυσιακή λατρεία. Θεότητες όπως ο Ερμής και ο Διόνυσος παριστάνονταν πάντα σε ιθυφαλλικοί. Ακόμα και στον ιερό ναό του Διονύσου στη Δήλο, οι στύλοι είχαν σχήμα φαλλού.
Οπότε την επόμενη φορά που θα βρεθεί κάποιος στους δρόμους της τουριστικής μέκκας και πέσει πάνω σε αυτά τα ιδιαίτερα σουβενίρ, θα ξέρει ότι ο συμβολισμός δεν είναι απλά σεξουαλικός, αλλά έχει ρίζες βαθιά στην ελληνική μυθολογία απλά με… μία δόση χιούμορ.
photos: Άντυ Κουκλάδα – reader.gr
