Του Γιώργου Μαρκατάτου
Στο προηγούμενο σημείωμά μας είχαμε στηλιτεύσει την προσπάθεια της Κομισιόν να μειώσει τις δαπάνες της γεωργίας, της συνοχής και της απασχόλησης, και να προκαλεί σοβαρό πρόβλημα στην υπέρμετρη διαφορά μεταξύ των δεσμεύσεων και των πληρωμών. Το ερχόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) είναι ίσως το σπουδαιότερο του αιώνα που διανύουμε, δεδομένου ότι οι δαπάνες για την πανδημία και οι πόλεμοι στη γειτονιά μας οδήγησαν τους ταγούς της ΕΕ σε σωρεία λαθών και επιβαρυντικών για την ΕΕ αποφάσεων.
Οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι για να μπορούν να καλύπτουν τους ερασιτεχνισμούς των γραφειοκρατών στις Βρυξέλλες. Πρέπει επιτέλους να μπει ένας φραγμός στην ασυδοσία της Κομισιόν να προτείνει ό,τι αποφασίζει ένα στενό κονκλάβιο συμβούλων του λόμπυ των Βρυξελλών. Στο δελτίο της 23/4/2025 του Ευρωκοινοβουλίου με τίτλο «Η Επιτροπή Προϋπολογισμών που καθορίζει προτεραιότητες για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ» βρίσκουμε αποφάσεις, πολλές από τις οποίες λαμβάνονται χωρίς προμελέτη των επιπτώσεων.
Η πρόεδρος της Κομισιόν είχε τη φαεινή ιδέα να τροποποιήσει τις διαδικασίες δεκαετιών με ένα έωλο δείγμα εθνικού προγράμματος, στο οποίο η ΕΕ θα χορηγούσε τις αναγκαίες πιστώσεις. Δεν βρέθηκε ούτε ένας σύμβουλός της να της εξηγήσει το πόσο απλό και στέρεο σύστημα είναι αυτό που θεμελιώθηκε, όταν προγραμματίζονταν οι επιμέρους πολιτικές. Το συνοψίζουμε εδώ μέσα σε λίγες γραμμές Από την άποψη διαδικασίας, όταν υιοθετείται ένα κανονισμός για ένα πρόγραμμα, αναλύει και τον τρόπο εφαρμογής του. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζει η εκτελεστική εξουσία τι πόρους θα απορροφήσει το πρόγραμμα αυτό. Έτσι, καθορίζονται οι πιστώσεις που δεσμεύονται και ακολούθως, ανάλογα με την πορεία των έργων που προτείνονται και εκτελούνται, προχωρεί η Κομισιόν στις πληρωμές των δαπανών που έγιναν ή πρόκειται να γίνουν. Η πρόεδρος της Κομισιόν όμως, ακόμη πριν την εγκατάσταση της νέας Κομισιόν την 1η Δεκεμβρίου 2024, είχε αναγγείλει, ως μη όφειλε, την πρόθεσή της να απλουστεύσει και να ενοποιήσει συνολικά 530 προγράμματα ενισχύσεων σε ένα εθνικό ταμείο για κάθε κράτος-μέλος. Δηλαδή θέλει να καταργήσει τις πολιτικές που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της ΕΕ και να τις αντικαταστήσει με ένα επίδομα.
Οι υποψήφιοι επίτροποι πέρασαν από μια διαδικασία ακρόασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όμως δεν τέθηκε το πρόβλημα αυτό από κανέναν. Τώρα λοιπόν που η Κομισιόν «πέρασε» στην υποβολή των προτάσεων, οι ευρωβουλευτές βρέθηκαν ενώπιον της αδυναμίας τους να αποδεχθούν τις προτάσεις αυτές και έτσι, αντιτίθενται στην ιδέα της Επιτροπής να αναπαράγει το μοντέλο «ένα εθνικό σχέδιο ανά κράτος μέλος»
Αντ’ αυτού, ζητούν μια δομή που θα διασφαλίζει τη διαφάνεια και την κοινοβουλευτική λογοδοσία και θα περιλαμβάνει τις περιφερειακές και τοπικές αρχές και όλους τους σχετικούς παράγοντες.
Κανείς όμως δεν έχει μελετήσει τη διαφοροποίηση της κατανομής των πιστώσεων, ανάλογα με τις ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν στην ΕΕ, για να προτείνει ένα ανά χώρα πρόγραμμα. Καιρός είναι να σταματήσουν οι άσκοποι πειραματισμοί.
Στον τομέα του ανταγωνισμού και της άμυνας, η Κομισιόν προτείνει ένα Ταμείο Ανταγωνιστικότητας που θα συγχωνεύσει πολλά υφιστάμενα προγράμματα. Η έκθεση του ευρωκοινοβουλίου βρίσκει την ιδέα αυτή ως ανεπαρκή, και αντιπροτείνει ένα νέο, στοχευμένο ταμείο σχεδιασμένο για τη μόχλευση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων μέσω μηχανισμών μείωσης των κινδύνων που υποστηρίζονται από την ΕΕ. Πάντως, οι ευρωβουλευτές αντιτίθενται για την υπονόμευση των τεράστιων δαπανών ασφάλειας και υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να υπονομεύουν τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές δαπάνες ή τις μακροχρόνιες πολιτικές, όπως τη γεωργική και την πολιτική συνοχής των ευρωπαϊκών περιφερειών.
Το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας έχει ως στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, ιδιαίτερα στους στρατηγικούς τομείς όπως οι πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες. Η πρόταση αυτή ήρθε στο πλαίσιο της αναθεώρησης της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ και εντάσσεται σε μια γενικότερη προσπάθεια να ενισχυθεί η στρατηγική αυτονομία της Ένωσης.
Κύρια χαρακτηριστικά του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας:
- Συγχώνευση υπαρχόντων προγραμμάτων: Το ταμείο προτείνεται να συγκεντρώσει και να ενοποιήσει κονδύλια από διάφορα προγράμματα όπως:
- το InvestEU,
- το Ταμείο Καινοτομίας,
- το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης,
- και ενδεχομένως μέρος του Ταμείου Συνοχής.
- Στόχος: Να δημιουργηθεί ένα ενιαίο και πιο ευέλικτο εργαλείο χρηματοδότησηςπου θα στηρίζει:
- τις πράσινες τεχνολογίες (π.χ. ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υδρογόνο),
- την ψηφιοποίηση και την καινοτομία,
- την παραγωγική βάση σε τομείς κρίσιμης σημασίας (π.χ. μικροτσίπ, μπαταρίες, φαρμακευτικά προϊόντα),
- τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε στρατηγικούς κλάδους.
- Απάντηση στον παγκόσμιο ανταγωνισμό: Η πρόταση σχετίζεται και με την ανάγκη ανταγωνιστικότητας απέναντι σε μεγάλους διεθνείς παίκτες, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα.
- Στρατηγική αυτονομία: Το Ταμείο θεωρείται βασικό εργαλείο για την οικοδόμηση μιας ανθεκτικής ευρωπαϊκής βιομηχανικής βάσης, λιγότερο εξαρτημένης από τρίτες χώρες για πρώτες ύλες και τεχνολογίες.
Τώρα, που θα βρεθούν οι πηγές και το ύψος της χρηματοδότησης, το μόνο που έρχεται στο προσκήνιο είναι τα διαφημιζόμενα νέα κοινά ευρωπαϊκά ομόλογα, ίσως και μερική ανακατεύθυνση υφιστάμενων κονδυλίων, αλλά με τρόπο που δε θα επιφέρει μείωση κονδυλίων προς περιφέρειες που έχουν ανάγκη κονδυλίων για να υλοποιηθεί η πολιτική συνοχής.
Το Ταμείο βρίσκεται ακόμα σε στάδιο διαβούλευσης και συζητήσεων με τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Υπάρχουν αντιρρήσεις από ορισμένες χώρες σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης και τη συγκέντρωση εξουσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Θα αναλύσουμε τις τάσεις αυτές στο επόμενο σημείωμά μας.
