Του Γιώργου Μαρκατάτου
Σημαντική προσπάθεια καταβάλλεται από τη γραφειοκρατική ελίτ των Βρυξελλών προκειμένου να ανατρέψουν τις διαδικασίες δεκαετιών, και να αλλοιώσουν τις αρχές που διέπουν έως τώρα τις δαπάνες της ΕΕ, στα πλαίσια μιας σωστής εφαρμογής των πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί. Θύματα της νέας αυτής διαδικασίας είναι σε ύψιστο βαθμό η Περιφερειακή πολιτική και πολιτική Συνοχής τα τελευταία έτη, η Απασχόληση και σε μακροχρόνιο επίπεδο η διαρκής μείωση των δαπανών για την εφαρμογή της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής. Παρά το ότι η πρόεδρος της Κομισιόν αφέθηκε ελεύθερη να αποφασίζει κατά το δοκούν για τη στρέβλωση των δαπανών αυτών, οι ευρωβουλευτές αρχίζουν και κατανοούν ότι αυτό που γίνεται οδηγεί σε κατακρήμνιση των αξιών της Ε.Ε. που γιορτάζουμε στις 9 Μαΐου κάθε χρόνο.
Στο εκδοθέν δελτίο στις 23/4/2025 του Ευρωκοινοβουλίου με τίτλο «Η Επιτροπή Προϋπολογισμών που καθορίζει προτεραιότητες για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ» αναφερθήκαμε στα δυο τελευταία σημειώματά μας. Μάλιστα, στο τελευταίο μας σημείωμα είχαμε αναλύσει τα κύρια χαρακτηριστικά του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας.
Θα συνεχίσουμε σήμερα, με γνώμονα την ανάδειξη της διαφοράς του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας με το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας(ΜΑΑ).
Πράγματι πρόκειται για δυο διαφορετικούς μηχανισμούς με διακριτούς στόχους, χρονικό ορίζοντα και τρόπο λειτουργίας. Παρακάτω παρουσιάζεται μια σύγκριση για να φανεί καθαρά πώς διαφέρουν
- ΜΑΑ (RRF– Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας):
- Έκτακτο μέτρο στήριξης μετά την κρίση της πανδημίας COVID-19.
- Στόχος: οικονομική ανάκαμψη, ανθεκτικότητακαι μεταρρυθμίσεις.
- Επικεντρώνεται στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αλλά με έμφαση σε δημόσιες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις.
- Ταμείο Ανταγωνιστικότητας (πρόταση):
- Διαρθρωτικό, μακροπρόθεσμοεργαλείο για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
- Στόχος: στήριξη στρατηγικών τεχνολογιώνκαι βιομηχανικής αυτονομίας.
Ιδιαίτερη σημασία έχει να δούμε τη χρηματοδότηση αυτών των ενεργειών:
- ΜΑΑ:
- Ύψος: ~723 δισ. ευρώ (δάνεια και επιχορηγήσεις).
- Πηγή: Έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους (NextGenerationEU).
- Προκαθορισμένη χρονική διάρκεια: 2021–2026.
- Ταμείο Ανταγωνιστικότητας:
- Δεν έχει καθοριστεί ακόμη ακριβές ποσό.
- Μπορεί να χρηματοδοτηθεί από συγχωνεύσεις άλλων προγραμμάτων ή νέα κοινά ομόλογα.
- Αναμένεται να έχει μόνιμο χαρακτήραή τουλάχιστον πιο μακροπρόθεσμη προοπτική.
Επίσης, ιδιαίτερη σημασία έχει να δούμε τη διαδικασία εφαρμογής αυτών των ενεργειών, τόσο της ισχύουσας για τη ΜΑΑ, όσο και την προτεινόμενη από την Κομισιόν για το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας:
- ΜΑΑ:
- Κάθε κράτος μέλος υποβάλλει εθνικό σχέδιο ανάκαμψης, το οποίο εγκρίνεται από την Επιτροπή και το Συμβούλιο.
- Προκαθορισμένα ορόσημα και στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν για να αποδεσμευθούν κονδύλια.
- Ταμείο Ανταγωνιστικότητας:
- Αναμένεται να λειτουργεί μέσω άμεσης στήριξης σε βιομηχανίες, σε στρατηγικά έργα και clusters, ενδεχομένως με διακρατικά σχήματα (π.χ. ΣΕΚΕΕ – Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος).
- Μπορεί να περιλαμβάνει ευέλικτα σχήματα επιδότησης ή εγγυήσεων για επιχειρήσεις.
Ως συμπέρασμα τονίζουμε ότι το ΜΑΑ είναι ένα έκτακτο εργαλείο ανασυγκρότησης, ενώ το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας στοχεύει να γίνει ένα δομικό εργαλείο στρατηγικής ενίσχυσης της ευρωπαϊκής οικονομίας και βιομηχανικής κυριαρχίας.
Οι επιπτώσεις τόσο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) όσο και του προτεινόμενου Ταμείου Ανταγωνιστικότητας στην Ελλάδα είναι (ή αναμένονται να είναι) σημαντικές, αλλά διαφορετικής φύσης.
Πιστεύουμε ότι στις επιπτώσεις του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στην Ελλάδα πρέπει να εντάξουμε ως θετικές το ότι η Ελλάδα είναι από τις χώρες που λαμβάνουν αναλογικά τα περισσότερα κεφάλαια σε σχέση με το ΑΕΠ (περίπου 30,5 δισ. ευρώ: 17,8 δισ. σε επιχορηγήσεις και ~12,7 δισ. σε δάνεια).
Επίσης, χρηματοδοτούνται μεγάλα έργα υποδομών, ενεργειακής απόδοσης, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ψηφιοποίησης της διοίκησης και των ΜΜΕ.
Όσον αφορά τις επιδοτούμενες χρηματοδοτήσεις, ειδικά μέσω τραπεζικού συστήματος, αυτές βοήθησαν ΜΜΕ και μεγάλες επιχειρήσεις να αποκτήσουν πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό.
Τέλος να τονιστεί ότι επιταχύνθηκαν μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη, στην εκπαίδευση και στη δημόσια διοίκηση λόγω των όρων αποδέσμευσης των κονδυλίων.
Οι αναμενόμενες επιπτώσεις του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας (εφόσον εγκριθεί) είναι η δυνατότητα συμμετοχής σε ευρωπαϊκές βιομηχανικές συμπράξεις (π.χ. ΣΕΚΕΕ – έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος), καθώς και μόχλευση επενδύσεων στον ιδιωτικό τομέα, ειδικά για εξωστρεφείς επιχειρήσεις.
Οι φράσεις αυτές ακούγονται και διαβάζονται ως εξαιρετικές για την ανάπτυξη της χώρας. Όμως δεν έχει ακόμη η χώρα μας την απαραίτητη στρατηγική βιομηχανική πολιτική, και θεωρούμε ότι ο ανταγωνισμός με ισχυρότερες βιομηχανικά χώρες (π.χ. Γερμανία, Γαλλία) για την κατανομή των πόρων του Ταμείου θα είναι σε βάρος μας, όπως θα είναι και σε βάρος όλων των κρατών μελών με ασθενέστερους προϋπολογισμούς.
Στο επόμενο σημείωμά μας θα ασχοληθούμε με την ενδεχόμενη διερεύνηση συγκεκριμένων κλάδων που μπορεί να ωφεληθούν από το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, καθώς και με το τι σημαίνει η υπό σκέψη θέσπιση αυστηρών μηχανισμών λογοδοσίας και διασφάλιση πλήρους διαφάνειας των χρηματοδοτήσεων από τον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Οι κινήσεις του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικές στο εγγύς μέλλον για τις προτάσεις της Κομισιόν.
