Toυ Λίνου Υφαντή
Οι εξελίξεις στο Σκοπιανό είναι στην επικαιρότητα. Αυτό δυστυχώς έχει τροφοδοτήσει στον τόπο μας μια “αφελή” συζήτηση για το ζήτημα, η οποία επικεντρώνεται σε κάποια τοπωνύμια που υπήρχαν στην Αιτωλοακαρνανία. Τα τοπωνύμια είχαν ονομασία που δεν παρέπεμπε απευθείας σε ομόρριζο της Ελληνικής γλώσσας.
Επειδή όμως η ιστορία είναι πολιτική και η πολιτική την εκμεταλλεύεται ως στιγμιότυπο, μένει να δούμε το ζήτημα όχι στο στιγμιότυπο που θα μας προκαλέσει εντύπωση αλλά στο σύνολο της διάρκειας του.
Έτσι λοιπόν πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα τοπωνύμια δεν προήλθαν μόνο από την εποχή των σκλαβηνιών του Βυζαντίου μετά την εποχή του Ιουστινιανού αλλά “χτίστηκαν” γλωσσικά παράλληλα με αντίστοιχες μεγάλες περιόδους της ιστορίας που διαρκούν πλέον των χιλίων ετών και φτάνουν ως την Τουρκοκρατία.
Τοπωνύμια από μετακινούμενους και όχι μόνιμους πληθυσμούς
Για το λόγο αυτό υπάρχουν τοπωνύμια με προέλευση από όλες τις Βαλκανικές γλώσσες και τα τούρκικα και είναι επικίνδυνη υπεραπλούστευση ο όρος “Σλαβικά”τοπωνύμια. Το ίδιο αφελές και επικίνδυνο είναι να αναφερόμαστε σε Σλαβικά τοπωνύμια χωρίς να αναφέρουμε το ποσοστό τους στο σύνολο των τοπωνυμίων του Ελλαδικού χώρου, καθώς στην περίπτωση αυτή πρόκειται για επιλεκτική εστίαση.
Τα σύνορα λοιπόν στο Μεσαίωνα δεν είχαν συρματοπλέγματα και σκοπούς να τα φυλάνε όπως σήμερα. Ήταν ελεύθερο πέρασμα για ομάδες ανθρώπων, άοπλες ή ένοπλες. Αυτές παρείσφρυαν στα όρια αυτοκρατοριών ή βασιλείων, συναλλάσονταν με τους γηγενής πληθυσμούς και κανείς δεν μπορεί να επιβεβαίωσει ότι εγκαθίστανταν μόνιμα.
Κάπως έτσι πρέπει να δούμε και το ζήτημα των αλλόγλωσσων τοπωνυμίων στην Αιτωλοακαρνανία. Όπως δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο προέλευσης ( μπορεί να είναι το 600 μ.Χ, μπορεί και το 1400 μ.Χ.) ομοίως δεν έχει αποδειχθεί και η μονιμότητα των πληθυσμών που τα έφεραν.
Βέβαια τα ψιλά γράμματα της ιστορίας ψιθυρίζουν ειδικά για την περίπτωση των Σλαβογενών τοπωνυμίων ότι προέρχονται από πληθυσμούς που είναι νομάδες. Τι σημαίνει νομάς; Διαρκώς μετακινούμενος πληθυσμός. Μπορεί το χειμώνα να ήταν στη Σερβία και το καλοκαίρι να ήταν στα Ορεινά της Αιτωλοακαρνανίας.
Λέξεις όχι από τον σλαβική γραμματεία/ πολιτισμό αλλά καθαρά από επάγγελμα
Αν το εξειδικεύσουμε ακόμα περισσότερο, θα δούμε ότι η σημασία των τοπωνύμιων που έφερε δεν αφορά λέξεις από την λογοτεχνία ή τον πολιτισμό του αλλά καθαρά από το επάγγελμα του. Άλλωστε η παρουσία πολιτισμού είναι αυτή που εδραιώνει πολλές φορές την υπεροχή μιας εθνότητας έναντι άλλων.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα στην Αιτωλοακαρνανία:
Αράχωβα: Καρυδότοπος
Μαγούλα: Λόφος
Γουρίτσα: Βουνό Mικρό
Κράβαρα: Αγελαδάρης, Βουκώλος
Ζαβέρδα : Μετά το βουνό
Οζερός: Λίμνη
Γρανίτσα: Σύνορο
Άμπλιανη: Πηγή νερού
Τα παραπάνω παραδείγματα παραπέμπουν σε παραστάσεις της βουκολικής ζωής καθαρά. Στο σημείο αυτό μπορούμε να συνδέσουμε το συμπέρασμα του βιβλίου της Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου Μαρίας “Σλαβικά Τοπωνύμια στην Ηπειρωτική Ελλάδα” που λέει ότι τα ” σλαβικά τοπωνύμια δεν αποτελούν πρωτογενείς σλαβικές ονοματοθεσίες, άλλα οφείλονται σε δευτερογενείς σχηματισμούς, γιατί, παρόλο πού προέρχονται από λέξεις σλαβικές, δόθηκαν στο χώρο από τρίτους φορείς, Έλληνες, Βλάχους και όχι από τούς ίδιους τους Σλάβους”.
Στο επιχείρημα αυτό μπορεί να προστεθεί το γεγονός ότι πολλά παραθαλάσσια τοπωνύμια όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά γενικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν ελληνική η ιταλική/λατινική ρίζα, καθώς στα επαγγέλματα της Θάλασσας κυριαρχούσαν οι Έλληνες στην Αρχαιότητα αλλά και οι Βενετοί.
Άλλωστε τις λέξεις μιας γλώσσας τις γεννάνε και τα επαγγέλματα: Τις αφηρημένες έννοιες η ελληνική λόγω φιλοσοφίας, της τεχνολογίας ή αγγλική, της μηχανολογίας η Γερμανική, της ναυτικής η λατινική-ελληνική. Γιατί λοιπόν της νομαδικής/ βουκολικής να είναι σλαβική ή η ρουμανοβλάχικη;
Υπό το πρίσμα αυτό λοιπόν γιατί να μη δούμε τα τοπωνύμια ως πέρασμα επαγγέλματος χωρίς άλλου είδους προεκτάσεις; Αυτά για να αποφύγουμε να μηρυκάζουμε μια αφελή-ακούσια σλαβολαγνία…
9 Σχόλια
Οταν ολα τα τοπωνυμια γυρω απο ενα χωριο ειναι σλαβικα, το οναμα του χωριου επισης ,οπως και πληθος χωριων τριγυρω τοτε τι εξηγηση δινουμε? Οταν θυμαμαι την γιαγια μου να χρησιμοποιει σλαβικες λεξεις τοτε ?
Τότε,,,μην ξεχνάμε ότι ο πληθυσμός ήταν πολύ λιγότερος από ότι σήμερα. Επίσης το 90% των ανθρώπων ζούσε σε καστρούπολεις και σε παραθαλάσσια μέρη που ευνοούσαν τις μετακινήσεις και το εμπόριο.
Η ύπαιθρος ήταν έρημη έτσι κι αλλιώς και ελάχιστοι ζούσαν εκεί. Φαντάσου δηλαδή ένα χωριό που εννοούμε σήμερα στο βουνό, τότε ήταν οικισμός με 10 το πολύ κτηνοτροφικές οικογένειες. Αν λοιπόν είχαν σλαβικό όνομα ή το απέκτησαν στη συναναστροφή τους με άλλους νομαδικούς πληθυσμούς τι σημαίνει αυτό; ¨Οπως επίσης ότι υπήρχαν ελληνικά τοπωνύμια στον Ευξεινο Πόντο στη Μικρά Ασία ακόμα και στα σημερινά Σκόπια. Μην εστιάζουμε μόνο λοιπόν στο 5-10% των κατοικήσιμων περιοχών-πληθυσμών τότε γιατί θα κάνουμε λάθος..
Τοτε………. σαν να ησουν εκει και τα ειδες ολα? Η αληθεια ειναι οτι οι ανθρωποι (γιατι για ανθρωπους μιλαμε ) παντα εκαναν επιμειξιες ειδικα οταν ταιριαζε η θρησκεια τους.Αυτο ομως αφηνει αποτυπωματα οπως ξανθα η κοκκινα μαλλια.ασπρο δερμα,γαλαζια ματια,υψος κλπ.
Είδες που είσαι κολλημένος , σου τέλειωσαν τα επιχειρήματα και αρχίζεις τις ειρωνίες; Στο σπιτάκι σου Αυτές ασε τις έξω από το διαδίκτυο, εκεί φαίνεται πόσο μάγκας είσαι,
Όσο για την ουσία-αυτή μένει άλλωστε αλλά δεν έχεις επιχειρήματα όπως φαίνεται:
Οι επιμειξίες από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις /συντεχνίες δεν ήταν και εύκολο πράγμα σε ειρηνικές περιόδους το μεσαίωνα. Όσο για τα κόκκινα μάλλιά κ.τλ. και που ξέρεις εσύ ότι ήταν μόνο από Σλάβους μέσα σε 25 αιώνες; Αυτό σου αρέσει μάλλον να βλέπεις ή δεν βλέπεις το ότι είναι γύρω στο 15% σύμφωνα με έρευνες πρόσφατες όπως σε όλα τα έθνη
Δηλαδη εχεις εσυ επιχειρηματα ? Ποια ειναι αυτα ? τα καστρα ? Καστρο εχει και η Βονιτσα.η σαν κατι Ποντιους που νομιζουν οτι ειναι Μακεδονες επειδη τους εγκαταστησαν εκει.
• Χμμμ… Μέχρις ότου … και Εάν… συμβεί έχουμε Πλήρη (και Διεπιστημονική…) έρευνα και αποτύπωση κάθε τοπονύμιου … μα κάθε…. Τα πάντα παραμένουν στη σφαίρα της Υπόθεσης …. «Γενικής» ή «Ειδικής».
• Χμμμ… Επίσης … Ούτε η Επιστήμη είν’ ντε και καλά «Ουδέτερη» (Πάντα..).
• Από αυτήν την άποψη , σε αντίθεση με κάποια «σχόλια» , οι απόψεις των Λ.Υ. , Παντ. Φλ. Και άλλων είν΄ σταθεροί Επιστημονικοί Ισχυρισμοί- ΔΟΜΗΜΕΝΟΙ…. Επιστημονικές Κρίσεις … Όχι Οπωσδήποτε Δεδομένες ….αλλά υποκείμενες σε επιστημονική βάσανο….
• Χμμμ…. Ξανά…. Μόνο έτσι αναζητείται η Γνώση… Η Διάψευση ή η επαλήθευση…. Οτιδήποτε άλλο είν’ μια σκέτη «πληροφορία».
…………………
• Έχουνε άπειρα να ψάξουμε… μάθουνε… Εάν το καταφέρουμε…
• Χωρίς να κάνω βιβλιογραφικές παραπομπές…. Ωστόσο λέω ότι (ΚΑΙ..) στο Βαλκανικό Σύμπαν….. Με Ό,τι αι Εάν πέρασε και εγκαταστάθηκε στο Κορμί του… Και Είμαστε ΕΜΕΙΣ ΤΩΡΑ…. Δυσκολότερες ήταν οι «φυλετικές» Επιμιξίες (Δυσκολότερες λέω… Όχι απολύτως Δύσκολες…) μα ευκολότατες οι Γλωσσικές….. Λεκτικοί Δανεισμοί και Αντιδανεισμοί!….
(ΜΑ ΔΕΝ Υπάρχει Ούτε Μια Γλώσσα στον Κόσμο… πλην «πρωτόγονων» … σε «χαμένες Κοινότητες»… για τις οποίες πάντα υπάρχουν αμφιβολίες για το αρχικό τους Γλωσσικό Ιδίωμα… που να ζουν κατάσταση παρθενίας….).
Να Γιατί ο (Παρεξηγημένος) Κοραής «Καθαρευουσιάνος» και Δημοτικιστής μαζί , έβγαλε ΟΧΙ μια «τεχνητή» Γλώσσα…. Δούλεψε μια «καθαρή» Ελληνική , χωρίς Σλαβικούς , Τουρκικούς , Βενετσιάνικους- Φρατζέζικους , Κεντροευρωπαϊκούς , Ρώσσικους και τόσους άλλους Δανεισμούς και Αντιδανεισμούς…
• Η Υπέροχη Γιαγιά μου Μαριγώ…. Γραμματικών Γνώσεων 4ης Δημοτικού , ΟΧΙ μόνον διότι Παντρεύτηκε Τρομερό Επιστήμονα , Πολύγλωσσο …. Ζωγράφο Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών … Διάβαζε ως το Τέλος της Ζωής της , «Ελευθεροτυπία» , «Καθημερινή» και «Εστία» (εποχής…). Όπως και Θρησκευτικά … μα και μπόλικα άλλα κείμενα…. Ελληνιστικής Εποχής ή «σοβαρής» … ελληνοκρατούσσας γλώσσας…
• Επίσης ως Τέκνο Μουσταφουλίου (Παναιτωλίου) μιλώντας σε μας τα εγγονάκια της …. Χρησιμοποιούσε και κανά «Τούρκικο»…. «κοσί..» … «κοσσάτε.. » , ό,τι πρόχειρα μού’ ρχεται τώρα απ’ το άπειρο λεξιλόγιο … Γλυκύτατο Γιαγιάς!…
Στην πραγματικότητα… Όπως οι Γλωσσολόγοι λεν και τα «Τουρκικά» λεκτικά Δάνεια… Επί της ουσίας ήταν ελάχιστα Τουρκικά… περισσότερα… Πέρσικα… «Φαρσί!..»….
• Ώστε ν’ αποφύγω κάθε Εθνικισμό… ΔΕΝ θα μου κακόπεφτε η Τρομερή Γιαγιά μου να είν’ Περσίδα….. (Τόσο Γλυκός και Συγγενής μας λαός…)
• Έλα μου όμως που ήταν …. Πάλι χωρίς εθνικισμούς… ΥΠΕΡΟΧΟ ΠΛΑΣΜΑ Αγρινιώτισσα… Εμβληματική κι όλας!…
…………………………….
Φαίνεται «πολυλογάδικο» και «άχρηστο» όλο αυτό…
Ναι;;…
Ενδεχομένως , ίσως , μπορεί… μπορεί και ΟΧΙ…κατά πως είν’ η διατύπωση μιας ΤΡΟΜΕΡΩΝ Μποφώρ Ευφυΐας Σπουδάστριάς μου…
Αυτά…
• Έτσι , ως Συμβολή , σε μια Κουβέντα για Ελάχιστους… που όμως ΑΞΙΖΕΙ και παρακίνησε ο Λ.Υ.
Θ._
Τα σλαβικά τοπωνύμια οφείλονται σε εγκαταστάσεις σλάβων. Τα υπόλοιπα είναι εθνικιστικά παραμύθια. Πέρα από τις πηγές για τις εγκαταστάσεις αυτές το λέει και η απλή λογική: αν οι σλάβοι ήταν περαστικοί η περιοχή θα κρατούσε την προηγούμενη ονομασία της.
Αγαπητέ
Αγαπητέ κύριε Υφαντή καλησπέρα σας,
ψάχνοντας στο διαδίκτυο για κάποιες πληροφορίες έπεσα συμπτωματικά στο άρθρο σας, το οποίο διάβασα και βρίσκω ενδιαφέρον. Ασχολούμαι χρόνια τώρα με το θέμα της σλαβικής επέλασης στον Ελλαδικό χώρο και θα μου επιτρέψετε να έχω κάπιες ενστάσεις πάνω σε κάποια σημεία. Ας αρχίσως, ότι η ενασχόληση με την λεγόμενη σλαβική τοπωνυμία δεν είναι σλαβολαγνία αλλά έρευνα στα μεσαιωνικά γεγονότα στον Ελλαδικό χώρο. Προσωπική μου άποψη. Παραπέρα δε θα ήθελα να παρατηρήσω, γιατί ο Έλληνόφωνας νομάς ή ο βλαχόφωνος ακόμη και αλβανόφωνος να χρησιμοπιεί σλαβικά τοπωνύμια. Εάν όντως αυτοί οι νομάδες μετακινούνταν τόσο μακριά, θα επρεπε να βρίσκουμε και αντίστοιχα ελληνικά τοπωνύμια σε αυτές τις χώρες. Δεν το αποκλείω όμως αλλά σε μικρότερο βαθμό. Διαβάζοντας διαφορες πηγές από τον 6ο ως και τον 10ο-11ο αιώνα θα δούμε μια μόνιμη εγκατάσταση Σλάβων και μάλιστα και ξεσηκωμούς εναντίον της κεντρικής διοίκησης της Αυτοκρατορίας της Ρωμανίας (σημερα την αποκαλούμε Βυζαντινή) . Εχουμε απο τους ίδιους τους αυτοκράτορες αναφορές. Επίσης μας είναι γνωστές απο τις πηγές επιγαμίες Σλάβων και ελλήνων. Δηλ δεν ήταν φαντάσματα και να μην τα ρίχνουμε όλα στους νομάδες. Πηγές μπορούμε να βρούμε στον Προκόπιο, τον Αγαθία, τον Μέναδρο, τον Σύρο επίσκοπο Εφέσου Ιωάννη, τον βυζαντινό ιστοριογράφο Ευάγιρο, τον Σύρο Πατριάρχη Μιχαήλ, τον επίσκοπο Νικίου Ιωάννη, Θεοφάνης, Ισίδορος κτλ αλλά και Ισαυρος, Φωκάς, Πορφυρογέννητος, Βασίλειος Β κτλ Αλλοι παραδέχονται την μόνιμη εγκατάσταση και άλλοι επιδρομές. Σαφέστατα εχουμε εγκαταστάσεις, είτε το θέλουμε είτε όχι. Δεν γνωρίζω καλά για την Αιτωλοακαρνανία αλλά για την πατρίδα μου την Ήπειρο μπορώ να πως, επειδή εκει είναι το κέντρο βάρος της έρευνας μου , πως έχουμε σλαβικά τοπωνύμια που κάνουν μπάμ δηλ Δοβρό (εκ του σλαβικού Ντόμπρο=καλό) και γιατι ο ελληνας νομάς να μην το ονομάσει καλό ή ο βλάχος μπουν ; Αρα εχουμε καθαρά σλαβικό χαρακτήρα. Άλλο πάλι Κοζίλ=αιγοπρόπατα και πάρα πολλά άλλα. Κρατάμε λοιπόν. Μια οι νομάδες, μια οι σλάβοι και πάμε παρακάτω. Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος μετα την νίκη του επι των Βουλγάρων έδωσε πολλά προνόμια στην επισκοπή Αχρίδος και υπέταξε τις εκκλησίες Ηπείρου και Αιτωλοακαρνανίας σε αυτή. Η Επισκοπή Αχρίδος χρησιμοποίησε την σλαβονική δηλ την παλιοσλαβική γλώσσα και έτσι κάποια τοπωνύμια μπορεί να ήταν ελληνικά αλλά σλαβοποιήθηκαν. Δηλ. Διαβάζοντας τον Απόκαυκο θα δούμε πως η μονή Βλαχέρνας στην Άρτα δεν αποκαλεται Βλαχέρνα αλλάΒλαχερνίτσα ή Βλαχερεντίτσα και κάπως έτσι και δεν την έχει μόνο ο Απόκαυκος έτσι. Το αταύτιστο φρούριο του Προκόπιου Βούλις θεωρώ πως είναι το σημερινό χωριό Βούλιστα, χωριό που συναντάμε και στα πρώιμα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα. Αλλο παράδειγμα, το χωριό μου σαν πρώτο οικισμό έχουμε το Κοτσιλοχώρι παραφθορά του Κοζιλοχώρι σε σλαβονοελληνική , το χωριό Γκουλιάδες δεν προέρχεται απο το σλαβικό Γκόλια=καραφλό αλλά απο το μεσαιωνικό Γουλάς-Γουλάδες=Πύργοι και σλαβοποιήθηκε. Ακομη και βλάχικα τοπωνύμια εχουν σλαβοποιηθεί βάζοντας την κατάληξη -οβο ή όβα. Γνωρίζω, ότι κουράζω αλλά θέλω να πω, πως ήταν τρεις παράγοντες που έπαιξαν ρόλο σε αυτή την λεγόμενη σλαβική τοπωνυμία. Ενα άλλο ωραίο παράδειγμα είναι το τοπωνύμιο Γκρίμποβο όπου για τους Σλάβους γκρίμπ=μανιτάρι ενω για τους Βλάχους σημαίνει κάτι άλλο. Με την σλοβονική σλαβοποιειται και αυτό, χωρίς να γνωρίζουμε αν ήταν πρώτα βλάχοι ή σλάβοι εκεί. Τοπωνύμια πάλι με θέμα το Γκορ=βουνό ή βόντα=νερό είναι καθαρά σλαβικά. Απο τα 400 ή 500 σλαβικού τύπου τοπωνύμια που μπορεί να έχειη Ηπειρος για να είμαστε δίκαιο προς όλους ας πούμε τα 150 πως είναι καθαρά σλαβικής προέλευσης. Τι απέγιναν όλοι αυτοί; Τις απαντήσεις μας τις δίνους και πάλι οι πηγές των εποχών που μιλούν και εξιλληνισμό όπου με εξελληνισμό εννούμε την αποδοχή της θρησκείας, αναγνώριση της κρατικής εξουσίας και ενταξη αυτών στον κρατικό μηχανισμό. Δυστυχώς δεν μπορούμε εδω μέσα να κάνουμε “διδακτορικό’ και να ανλύσουμε σε μικρά κείμενα και σχόλια γεγονότα τουλάχιστον 4ων αιώνων. Κατ εμέ, είναι κουτό τώρα να φοβόμαστ να πουμε πως υπήρχε αυτή και άλλες εποχές. περίεργες και πέπει να δουμε τις ιστορικές περιοδος στον καιρό τους και όχι με τα σημερινά μάτια και φυσικά με ελεύθερο πνεύμα. Εμεις είμαστε αυτοί που είμαστε και ξέρουμε ποιοι είμαστε. Κάποτε ρωτήθηκε λέει ο Σεφέρης στην Σουηδία, αν πιστεύει όντως, πως είναι απόγονος αρχαίων Ελλήνων και κείνος απάντησε: Δεν με απασχόλησε ποτέ αυτό. Γεννήθηκα σε μια χώρα, όπου ζούσαν αυτοί. Μιλώ την συνέχεια της γλώσσας αυτών, αντικρίζω την ίδια θάλλασα, κάμπους και βουνά με αυτούς. Συνεχίζω να ακούω την συνέχεια της μουσικής παράδοσης αυτών και φυσικά την ελληνική μεσογειακή κουζίνα. Νομίζω οτι αυτό τα λέει όλα. Ευχαριστώ και συγνώμη αν κούρασα