Άγγελος Τερζάκης: ο συγγραφέας του έπους του 1940-41
*του Παναγιώτη Κων. Δρέλλια
Σπανίζουν σήμερα πνευματικοί άνθρωποι με την καθολικότητα σκέψης και το λογοτεχνικό εύρος του αξέχαστου ακαδημαϊκού Άγγελου Τερζάκη(1907-1979), από τις πιο αξιόλογες φυσιογνωμίες των Νεοελληνικών Γραμμάτων στον 20ο αιώνα. Διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός, δοκιμιογράφος, μεταφραστής σπουδαίων έργων, διετέλεσε Καλλιτεχνικός αλλά και Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.
Υπήρξε εμπνευσμένος δημιουργός με οράματα, σύμφωνα δε με τον Αιτωλοακαρνάνα λογοτέχνη Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο «.. πορεύτηκε πάντα ανάμεσα στους ανθρώπους με περισσή ευγένεια μιας φιλοσοφημένης ψυχής και με την έμφυτη καλοσύνη, που του επέτρεπε να είναι δίκαιος χωρίς να γίνεται χλιαρός. Κατόρθωνε να ζει ανάμεσα στους πολυτάραχους και συχνά αλλοπρόσαλλους ανθρώπους της Τέχνης, χωρίς να λυγίζει και χωρίς να σπιλώνεται…».
Από το πολύπτυχο έργο του ξεχωρίζουν η νεανική συλλογή διηγημάτων Φθινοπωρινή Συμφωνία(1929), τα μυθιστορήματα Μενεξεδένια Πολιτεία(1937), Πριγκιπέσα Ιζαμπώ(1945), Μυστική Ζωή(1957), τα θεατρικά Γαμήλιο Εμβατήριο (1937), Ο Σταυρός και το σπαθί(1950), κείμενα επηρεασμένα από υψηλά πρότυπα της παγκόσμιας δραματουργίας. Μετέφρασε νουβέλες του Τζ. Κόνραντ, αρκετές αρχαίες τραγωδίες και την περίφημη μελέτη του Ανρί Μπερξόν Η δημιουργική εξέλιξη.
Στην προσφορά του Άγγελου Τερζάκη ιδιαίτερη θέση κατείχε η δοκιμιακή του συμβολή, με πρώτιστο το γνωστό βιβλίο Προσανατολισμός στον αιώνα(1969) για το οποίο τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το «Βραβείο των Δώδεκα», καθώς και οι μεταθανάτιες εκδόσεις δοκιμιακού περιεχομένου Οδοιπόρος μιας εποχής(1980), Ο άνθρωπος σε αδιέξοδο(1981), Η ανάγκη του στοχασμού(1985), Για μια δικαίωση του ανθρώπου(1987), Το πρωτείο του πνεύματος(1991), Ταραγμένες ψυχές(1993), Καιροί τρικυμισμένοι(1994) και Η καμπή της Ιστορίας (1997).
Ιδιαίτερη θέση στα Γράμματα του τόπου μας κατείχε το γνωστό εμβληματικό του έργο Η Ελληνική Εποποιία, το χρονικό του πολέμου 1940-41, που ήταν ανάθεση του Γενικού Επιτελείου Στρατού το 1964, και ανατυπώθηκε από το ΥΠΕΠΘ το 1990, ένα βιβλίο που σχολιάστηκε ευμενώς για την πληρότητα, την παραστατικότητα και την εθνική πνοή που το διέκρινε. Σημειώνουμε ότι ο Άγγελος Τερζάκης με τη κήρυξη του Ελληνοιταλικού πολέμου το 1940, επιστρατεύτηκε και αναχώρησε για το μέτωπο της Αλβανίας, όπου παρέμεινε στην πρώτη γραμμή του πυρός μέχρι τη λήξη του πολέμου, την άνοιξη του 1941.
Ενδιαφέρον – και πάντα επίκαιρο- είναι και το βιβλίο του Πριν από την αυλαία (1989, εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ), που συγκεντρώνει τα προλογικά του σημειώματα σε θεατρικά προγράμματα του Εθνικού Θεάτρου(ήταν για χρόνια διευθυντής δραματολογίου, όπως προαναφέρθηκε).
Ο Άγγελος Τερζάκης – υπεύθυνος άνθρωπος και επίμονος αναζητητής της αλήθειας- επιδίωξε αντικειμενικά, απροκατάληπτα και αφανάτιστα την πνευματική εντιμότητα και την ηθική στάση σ’ έναν κόσμο κυριαρχούμενο από αβεβαιότητα, σύγχυση και μισαλλοδοξία. Με υποβλητικό ύφος, διαυγή λόγο, εξαιρετική κριτική ικανότητα και υποδειγματική συνθετική δύναμη οικοδόμησε ένα πολυσήμαντο συγγραφικό έργο, άξιο να διαβάζεται και να διδάσκει τις νεότερες γενιές.
*panagd@otenet.gr (Μαθηματικός-ΦΠΨ-ΜΔΕ Φιλοσοφίας)
Ο Άγγελος Τερζάκης(Ναύπλιο, 1907- Αθήνα, 1979) κορυφαία μορφή των Νεοελληνικών Γραμμάτων στο συγκινητικό του βιβλίο «Η Ελληνική Εποποιία 1940-41» αναβίωσε τον αγώνα των Ελλήνων στα δύσκολα Ηπειρώτικα και Αλβανικά βουνά εκείνον τον βαρύ χειμώνα. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο ιστορικό πόνημα, το οποίο έγραψε μετά από παράκληση του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ένα βιβλίο που αξίζει να βρίσκεται στη βιβλιοθήκη κάθε ελληνικής οικογένειας.