Συμβολική μέρα τ΄ “Αγιού Δημητρίου”για τους νομάδες κτηνοτρόφους, που κατέβαιναν (κατεβαίνουν;) από τα βουνά για τα χειμαδιά …”ἀπ᾿ τ᾿ Ἄγραφα πάνω ὦς τὰ ριζοβούνια τοῦ Βραχωριοῦ κάτω· κι ὥς πέρα τὸ Ξηρόμερο καὶ τῆς Λεπενοῦς τὸν κάμπο”…
Κουβαλούσαν μαζί τους μαζί με τα κοπάδια τους για χειμαδιό στα μέρη μας ένα σωρό καλούδια που τα ετοίμαζαν το καλοκαίρι, τσαλαφούτι, τραχανά, χυλοπίτες, βελέντζες.
Διαβάζουμε για τις βλαχόστρατες της Αιτωλοακαρνανίας, στο πόνημα του Δημ. Λουκόπουλου, Ποιμενικά της Ρούμελης, Αθήνα 1930*, σ.86,
….”Μιὰ ζωὴ, ὁλάκερο σκοινὶ ζωῆς βλάχικης τεντωμένο ἀπ᾿ τ᾿ Ἄγραφα πάνω ὦς τὰ ριζοβούνια τοῦ Βραχωριοῦ κάτω· κι ὥς πέρα τὸ Ξηρόμερο καὶ τῆς Λεπενοῦς τὸν κάμπο. Νὰ ἡ εἰκόνα στὸ
κατέβασμα.Καὶ γιὰ νὰ τὴ μεγαλώσεις, τράβα την καὶ στὸν ἄλλον τὸ δρόμο ποὺ χωρίζοντας ἀπ᾿τὸ μεγάλο ντερβένι, περνάει τὴ Μαγούλα τῆς Τατάρνας, τὸ μεγάλο ἀπ᾿ τ᾿ Ἀληπασὰ τὸν
καιρὸ γιοφύρι, ἀνεβαίνει στοὺς Χαλκιόπουλους, πίσω ἀπ᾿ τὴν Καλάνα, καὶ πέφτει Καρβασαρὰ καὶ Βόνιτσα πέρα. Τέντωσ᾿ τὴν καὶ κατὰ τῆς Καρδίτσας τὰ μέρη, κόλλησε
καὶ τὴν ἄλλη, τὴν ὅμοια εἰκόνα ποὺ βλέπεις στὸ μεγάλο τὸ ντερβένι, ποὺ περνάει τὸν
Ἀγραφιώτη, ἀνεβαίνει τὸ Κεράσοβο, διαβαίνει τῆς Μέγδοβας τὸ γεφύρι, ἀνηφορίζει τὸ
Βελούχι, πέφτει στὸ Καρπενήσι καὶ παίρνει τὸ μεγαλόδρομο, γιὰ τὴ Λαμία, καὶ τότε θὰ
καταλάβεις τὶ πάει νὰ εἰπεῖ κατέβασμα τῶν βλάχων στὰ χειμαδιὰ.Ἐδῶ δὲν παραλείπω νὰ γράψω ὅπως μοῦ δηγήθη ὁ Ἀγραφιώτης τσέλιγγας
Σαλαγιάννης στὴ Μίγδου τὸ κατέβασμα: «Ξεκινᾶμε ἀπὸ δῶ μὲ τὰ πράματα καὶ
φτάνουμε τὸ βράδυ στὴν Κουφάλα (χωριό). Σταθμεύομε κεῖ. Τὴν ἄλλη μέρα περπατᾶμε καὶ φτάνουμε στὴ Βίνιανη· δεύτερος σταθμὸς κι ἐκεῖ. Σταίνουμε σκηνὲς ἀπὸ τραγόμαλλο φκειασμένες καὶ ξενυχτάει ἡ φαμελιά. Τὴν τρίτη μέρα κάνουμε σταθμὸ στὴ Φραγγίτσα, τὴν ἄλλη στὸ Μαραθιά· ἔπειτα στὴν Ἐπισκοπή. Τὴν ἕκτη μέρα εἴμαστε στὸν Ἅϊ – Βλάση, ἂν θέλει ὁ θεός. Τὴν ἄλλη στὴν Φραγκόσκαλα· ἄλλο σταθμὸ κάνουμε στὸν Ἅϊ – Νικόλα, ἔπειτα στὴν Σπολάϊτα κοντὰ στὸν Ἄσπρο, ὕστερα στὴ Ματσούκα, ὕστερα στὴ Βαρειὰ. δεξιὰ ἀπὸ τὸ Ἀγγελόκαστρο, ἔπειτα στὴ Ρίγανη καὶ καταλήγουμε στὴν Παλιομάνινα. Ἐκεῖ ἔχει ἕνα τσιφλίκι ὁ Κατσαρός, ὁ Καραγγούνης καὶ ξεχειμάζουμε. Τ᾿ ἄλλα τὰ τσελιγγάτα παραχειμάσουν στὴν Κατοχή, στὸν Ἀστακό, στὸ Ἀντελικό, στὸ Βραχώρι καὶ κάμποσα πιάνουν τὸν Καρβασαρά. Ἄλλοι τσελιγγάδες πιάνουν τὴ Θεσσαλία. Ὁ Μαλαμούλης νὰ ποῦμε, παραχειμάζει στὸ Μουσαφακλή, κοντὰ στὸ Βελεστίνο. Ἔχει δικό του λειβάδι. Οἱ Τσιγαρδαῖοι πᾶνε στὴ Λειβαδιὰ, ἀπ᾿ τὴ Θεσσαλία περνοῦν. Ὁ Ἀκρίβος παραχειμάζει στὴ Θήβα· κι αὐτὸς ἀπ᾿ τὴ Θεσσαλία περνάει καὶ πάει ἐκεῖ πέρα. Ὁ Καραΐσκος ξεχειμάζει στὸν Ἀρμυρὸ τῆς Θεσσαλίας. Ὁ Βελέντζας πάει στὴ
Λειβαδιά· κι αὐτὸς περνῶντας τὴ Θεσσαλία. Εἴκοσι τέσσερες ὧρες ἔχουμε δικαίωμα ἐμεῖς οἱ Βλάχοι νὰ μείνουμε στὸ ἴδιο μέρος, ὅταν περνοῦμε τὴ στράτα γιὰ νὰ πᾶμε.Περνῶντας οἱ εἴκοσι τέσσερες φορτώνουμε καὶ φεύγουμε. Ἔτσι μᾶς διατάζουν οἱ ἀγροφυλάκοι ἀπὸ τὰ χωριά”…Οι βλαχόστρατες συγκεκριμένες, είδαμε πάλι εδώ την περιγραφή και την αποτύπωσή τους,https://web.facebook.com/groups/aitoliaakarnaniatempus/posts/1510551395766114/.
Στην ακόλουθη φωτογραφία διακρίνουμε βλαχοκαλύβα και οικογένεια ελληνόφωνων βλαχοποιμένων** νομάδων στο Αγρίνιο, την περίοδο του μεσοπολέμου. Από ότι διακρίνω είναι στα Διαμαντέϊκα,πίσω από την καλύβα η Π.Ε.Ο. Αγρινιου- Αμφιλοχίας και στην κορυφή η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Στο βάθος οι λόφοι από τον ” Άη- Λιά” για την “Αγία Βλαχέρνα”. Στα δεξιά της φωτογραφίας, γύρω στα 500 μέτρα, βρίσκονται οι ανασκαφές του Αρχαίου Αγρινίου τότε. Διακρίνουμε και άλλες βλαχοκαλύβες επί του λόφου. Από ότι ενθυμούμε στην συγκεκριμένη περιοχή διαχείμαζαν βλαχοποιμένες, τουλάχιστον μέχρι και την δεκαετία του ’80. Επίσης υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή σε απεικόνιση χάρτου από τον Woodhouse(τέλη 19ου αιώνα) τοπωνύμιο “Καλύβια Σμόλινα”(σημ. Ελαιόφυτον). H εν λόγω φωτογραφία με σχετικά καλή ανάλυση, προέρχεται από το περιοδικό Illustrate London News, και αναρτήθηκε από τον φίλτατο Λίνο Υφαντή. Επίσης είχαμε αναρτήσει εδώ, https://www.facebook.com/groups/aitoliaakarnaniatempus/permalink/1386945751460013/, παλαιότερα την εν λόγω αρχική έκδοση της φωτογραφίας που προέρχεται από την συλλογή της Margaret Masson Hasluck(Σκωτσέζα γεωγράφος, γλωσσολόγος, αρχαιολόγος και μελετητής), στην βιβλιοθήκη του University College London.
Ενδεικτικά επίσης εδώ, περισσότερες πληροφορίες για την Μετακινούμενη Κτηνοτροφία – Η εποχιακή μετακίνηση των κοπαδιών πάνω στις παραδοσιακές διαδρομές τους, στη Μεσόγειο και στις Άλπεις, https://ayla.culture.gr/i_metakinoumeni_ktinotrofia/?fbclid=IwAR2BO6jNmpx9cTygSKk7QM_3aLOhESIxWvy2YOXDbI2VaTghCbaRFgxlJuM
*http://www.pentalofo.gr/istorika/BIBLIA/%CE%A0%CE%9F%CE%99%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%91_%CE%A4%CE%97%CE%A3_%CE%A1%CE%9F%CE%A5%CE%9C%CE%95%CE%9B%CE%97%CE%A3.pdf
**Στην εν λόγω συλλογή της Margaret Masson Hasluck αναφέρονται ως Σαρακατσάνοι.
Συντάκτης του άρθρου, έρευνα και ©: Αλέξιος Γ. Κατεφίδης, καθηγητής, τέως υποδιευθυντής του Ελληνικού Λυκείου Νυρεμβέργης.
Αιτωλία και Ακαρνανία στο πέρασμα του χρόνου, Aetolia Acarnania tempus.
