Γράφει ο Ευάγγελος Παπαγεωργίου*
Α’ Ιστορική εξέλιξη του νομικού πλαισίου
Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι οθωμανικοί νόμοι ήσαν κυρίως η ισλαμική Σαρία και τα διατάγματα του Σουλτάνου. Σύμφωνα με τους ισλαμικούς νόμους, οι κυριότερες ποινικές κυρώσεις ήταν τα Kisas (αντίποινα) και diyet (αποζημίωση).
Σύμφωνα με τα kisas, ο δράστης για να τιμωρηθεί, υφίστατο το ίδιο ακριβώς με αυτό που είχε διαπράξει στο θύμα. Αυτό είναι ισοδύναμο με το talio est του Ρωμαϊκού Δικαίου. Το diyet, από την άλλη πλευρά ήταν μια εναλλακτική των kisas και θεωρούνταν μια διαφορετική ποινή. Επρόκειτο για μια χρηματική ποινή, ένα ποσό των χρημάτων, που έπρεπε να δοθεί στο θύμα ή στους επιζώντες συγγενείς του.
Μετά το έτος 1856 η Οθωμανική Αυτοκρατορία στράφηκε προς τη Δύση και υιοθέτησε ευρωπαϊκούς νόμους, όπως π.χ. ο Οθωμανικός Αυτοκρατορικός Ποινικός Κώδικας του 1858, που ήταν μια μετάφραση του Γαλλικού Ποινικού Κώδικα του 1810.
Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρευσε και η Τουρκία ήταν ένα από τα κράτη που προέκυψαν στον ευρύτερο γεωπολιτικό χάρτη μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
Με την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923, όλοι οι κώδικες, που υιοθετήθηκαν, ήσαν μεταφράσεις των τότε ισχυόντων ευρωπαϊκών κωδίκων.
Από το 2003 και μετά υπήρξε ένα νέο κύμα σύνταξης και θέσπισης νέων κωδίκων στη χώρα, ενώ ο νέος Τουρκικός Ποινικός Κώδικας και ο νέος Τουρκικός Κώδικας Ποινικής Δικονομίας τέθηκαν σε ισχύ το 2005.
Με το νομοθετικό αυτό πλαίσιο εισήχθηκε ο θεσμός της αποκαταστατικής δικαιοσύνης, κυριότερες μορφές της οποίας είναι η συμφιλίωση και η αποζημίωση.
Β’ Αξιολόγηση του νέου συστήματος
Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ιδίων των Καθηγητών του Ποινικού Δικαίου και της Εγκληματολογίας των μεγαλυτέρων Πανεπιστημίων της Τουρκίας, η αποκαταστατική δικαιοσύνη δεν αναπτύχθηκε σωστά στο τουρκικό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και παρουσιάζει ακόμη και σήμερα σημαντικές και σοβαρές ελλείψεις.
Η Τουρκία βιάσθηκε να εισάγει τον νέο αυτό θεσμό για άλλους λόγους, όπως η αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού των φυλακών, η μείωση του αριθμού των υποθέσεων, που εκκρεμούν κυρίως ενώπιον του Εφετείου αλλά το πιο σημαντικό ήταν να αποδείξει η χώρα έναντι των θεσμών και των αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι η Τουρκία αναμορφώνει το σύστημά της, για να αποτελέσει μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας.
Διεθνείς έρευνες και στατιστικές δείχνουν όμως ότι η τουρκική κοινωνία είναι η πιο δυστυχής κοινωνία στον κόσμο και δη η πιο φιλόδικη. Ο φόρτος εργασίας των ποινικών δικαστηρίων είναι απαράδεκτα υψηλός. Η περίοδος αναμονής μιας υπόθεσης στο Εφετείο είναι περίπου πέντε (5) χρόνια. Στην Τουρκία όλοι τσακώνονται μεταξύ τους και διαμαρτύρονται για τις καθυστερήσεις καθώς έχουν μια υπόθεση εναντίον κάποιου άλλου. Το να είναι κάποιος διάδικος στην Τουρκία είναι μια πολύ συχνή κατάσταση.
Όμως το δικαϊικό σύστημα στην Τουρκία λειτουργεί με κάκιστο τρόπο, κάτι που συμπαρασύρει και την μερική κατάρρευση του νέου θεσμού της αποκαταστατικής δικαιοσύνης.
Ειδικώτερα η αποκαταστατική δικαιοσύνη υπονομεύεται εκ των έσω, καθώς ορισμένοι σημαντικοί νομικοί κύκλοι της Τουρκίας την αντιμετωπίζουν με μεγάλη καχυποψία. Πράγματι στην Τουρκία υπάρχει μια υποβόσκουσα διαμάχη ανάμεσα σε αυτούς, που θεωρούν τον νέο αυτό θεσμό, ως προοδευτικό για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού προφίλ της Τουρκίας, και σε εκείνους που τον θεωρούν, ως μια ευθεία οπισθοχώρηση από την κοσμική ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Γ’ Σύλληψη των 2 Ελλήνων Στρατιωτικών
Το τουρκικό ποινικό σύστημα δίνει εν γένει μεγάλες αρμοδιότητες στον Εισαγγελέα, ο οποίος δύναται να παρεμβαίνει σε κάθε στάδιο της ποινικής διαδικασίας, αλλοιώνοντας έτσι στην πράξη ακόμη και την φιλοσοφία του νεοεισαχθέντος θεσμού της αποκαταστατικής δικαιοσύνης.
Η Τουρκία, ως γνωστόν, ούτε φημίζεται για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ούτε βέβαια παρέχει ένα καλό και ευοίωνο περιβάλλον για την ευημερία θεσμών με ευρωπαϊκή κουλτούρα, πολύ δε περισσότερο για την προστασία των όποιων συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων του απλού πολίτη.
Η σύλληψη των δυο Ελλήνων Στρατιωτικών, πέρα από τον ανορθόδοξο τρόπο που έγινε, αποτελεί ένα ευθύτατο πισωγύρισμα της «λεγόμενης» Τουρκικής Δημοκρατίας προς τον σκοταδισμό και δη στην επαναφορά της οθωμανικής πρακτικής απονομής δικαίου.
Η συνεχιζόμενη παράνομη κράτηση των δυο Στρατιωτικών μας συνιστά σαφή παραβίαση των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και κυρίως μας δείχνει την νοοτροπία του «νεοσουλτανικού» καθεστώτος, κάτι που θα συνεχισθεί όχι μόνο μέχρι τις 24-6-2018, ημέρα διεξαγωγής των εκλογών στη Τουρκία, αλλά πολύ φοβάμαι και μετά την ημερομηνία αυτή…
Η ενέργεια αυτή της Τουρκίας στην ουσία της αποκαλύπτει τα κομπλεξικά συμπλέγματά της έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυρίως έναντι της Ελλάδας για την ιστορία και τον πολιτισμό μας και εν γένει για την προσφορά μας στην ανθρωπότητα αλλά και το μεγάλο πολιτικό και εθνικό της δίλλημα αναφορικά με την μελλοντική της πορεία : προς την Δύση ή προς την Ανατολή…
*Δικηγόρος Αθηνών στον Άρειο Πάγο
Πτυχιούχος MASTER στο Ευρωπαϊκό Εμπορικό Δίκαιο
Πολιτευτής Ανεξαρτήτων Ελλήνων Ν. Αιτωλοακαρνανίας