Μια ομάδα Ελλήνων και Αμερικανών αρχαιολόγων-δυτών ετοιμάζεται να ξαναγράψει ιστορία και με σύμμαχό της την τεχνολογία επιχειρεί την ερχόμενη Πέμπτη την «Επιστροφή στα Αντικύθηρα», όπως ονομάζεται η νέα αποστολή στην περιοχή που στόχο έχει να εντοπίσει ολόκληρο τον θησαυρό των Αντικυθήρων.
Ηδη από το 1976, όταν ο Κουστό ερεύνησε ξανά την περιοχή με το περίφημο ωκεανογραφικό σκάφος «Καλυψώ», υπήρχαν ενδείξεις πως ο πυθμένας κρύβει κι άλλα μυστικά, ενώ το 2012 μια νέα έρευνα αποκάλυψε την ύπαρξη ενός δεύτερου ναυαγίου που βρίσκεται σε απόσταση 250 μέτρων από το πρώτο.
«Τα δύο τελευταία χρόνια η ομάδα μας έχει καταλήξει στο ότι υπάρχουν δύο ναυάγια», μας εξηγεί ο Μπρένταν Π. Φόλεϊ, αρχαιολόγος-τεχνολόγος του ωκεανογραφικού ινστιτούτου Woods Hole και επικεφαλής του σχεδίου από πλευράς των Αμερικανών.
«Ο Δρ Θεοτόκης Θεοδούλου (επιστημονικός υπεύθυνος της αποστολής) και οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού παρατήρησαν ότι το φορτίο περιείχε ακριβώς τους ίδιους τύπους αμφορέων, που σημαίνει πως τα δύο καράβια έπλεαν μαζί προς την ίδια κατεύθυνση», εξηγεί ο Φόλεϊ, που μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής ετοιμάζεται να φορέσει τη στολή Exosuit, όπως ονομάζεται η υπερσύγχρονη στολή κατάδυσης, βάρους 240 κιλών και κόστους 1,5 εκατ. ευρώ που θα χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά παγκοσμίως σε αρχαιολογική αποστολή. Η στολή μοιάζει με αυτήν των αστροναυτών, ενώ έχει και επιρροές από τα σκάφανδρα που φορούσαν οι Συμιακοί σφουγγαράδες στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν και ανακάλυψαν το περίφημο ναυάγιο, είναι φτιαγμένη από κράμα αλουμινίου που επιτρέπει στους δύτες να παραμένουν για αρκετή ώρα στον βυθό, ακόμη και σε βάθος 300 μέτρων, δίνει τη δυνατότητα άμεσης επιστροφής στην επιφάνεια χωρίς την υποχρέωση στάσεων καθώς δεν χρειάζεται αποσυμπίεση, και προσφέρει εξαιρετική επιδεξιότητα και ευελιξία για την εκτέλεση λεπτής εργασίας.
Η Exosuit κατασκευάστηκε από την καναδική εταιρεία Nuytco Research, διαθέτει ρομποτικούς βραχίονες στα πάνω άκρα που μπορούν να αντέξουν πίεση έως και έξι τόνων, δύο εφεδρικά συστήματα οξυγόνου που θεωρητικά μπορoύν να παρέχουν υποστήριξη για έως και 50 ώρες, ένα σύστημα ατμοσφαιρικής παρακολούθησης για την καταγραφή της πίεσης και των ποσοστών οξυγόνου, κάμερα HD (Blu-Ray Codec) και ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης (σόναρ).
Καθώς η αποστολή έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ, μίλησε στην εφημερίδα New York Post για την εμπειρία με την Exosuit εξηγώντας πως νιώθεις λίγο σαν τον Iron Man: «Νιώθεις σαν να είσαι μέσα σε μια κατακερματισμένη πανοπλία. Ηταν περίεργο», συμπληρώνει.
«Φανταζόμουν ότι θα αισθανόμουν σαν τον Τόνι Σταρκ (τον ήρωα της ταινίας Iron Man), όμως ένιωθα περισσότερο σαν τον ιππότη Λάνσελοτ».
Ρομπότ-χαρτογράφος
Το δύσκολο και επικίνδυνο έργο των δυτών που σήμερα υποαμείβονται (η αμοιβή ανά ημέρα κατάδυσης περιορίστηκε από τα 75 ευρώ μεικτά σε 30 ευρώ) θα βοηθήσει και ένα ρομπότ. Το αυτόνομο όχημα Iver, που θα χειρίζονται επιστήμονες του Australian Centre for Marine Robotics και θα καταστήσει δυνατή τη δημιουργία ενός τρισδιάστατου χάρτη του χώρου των ναυαγίων.
Ετσι, στον απόηχο των συνεχόμενων ανακαλύψεων της Αμφίπολης, μια νέα βουτιά, όμοια με εκείνη των περίφημων σφουγγαράδων που 14 χρόνια πριν έφερε στο φως τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, έρχεται να ταράξει τα νερά της αρχαιολογίας, φέρνοντάς μας ίσως σε μια μεγάλη αποκάλυψη. Η νέα αποστολή γίνεται με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, που έχει τον γενικό έλεγχο και τον συντονισμό αυτής με επικεφαλής τη δόκτορα Αγγελική Σίμωση, και του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης.
Τις δύο τελευταίες εβδομάδες πραγματοποιήθηκε η χαρτογράφηση του βυθού με τις πρώτες καταδύσεις και τις γεωφυσικές έρευνες.
Η απρόσμενη ανακάλυψη των σφουγγαράδων
Τον Απρίλιο, τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1900, δύο σπογγαλιευτικά σκάφη, το «Ευτέρπη» και ο αχταρμάς «Καλλιόπη» με καπετάνιο τον Δημήτριο Κοντό με το πλήρωμά του (δύτες και ναύτες), ξεκινάνε το ταξίδι από τη Σύμη με προορισμό την Μπαρμπαριά (Βόρειο Αφρική) για να αλιεύσουν σφουγγάρια. Στην πορεία του ταξιδιού λόγω σφοδρής κακοκαιρίας ο καπετάνιος αποφασίζει να αγκυροβολήσουν ΒΑ των Αντικυθήρων ή Τσιριγότο (εκ του ενετικού Cerigotto) στην περιοχή «Πινακάκια», 25 μέτρα από το ακρωτήριο «Γλυφάδια», έως ότου κοπάσει η θαλασσοταραχή. Τη Μεγάλη Τρίτη, 4 Απριλίου, αφού είχε καλμάρει ο καιρός, ο καπετάνιος έδωσε εντολή σε έναν δύτη του, τον Ηλία Λυκοπάντη (γνωστό και ως Σταδιώτη), να βουτήξει για να δει αν έχει κάτω σφουγγάρια. Δεν περνάνε ελάχιστα λεπτά και ο δύτης αμέσως δίνει σήμα να τον ανεβάσουν επάνω. Εδειχνε αλαφιασμένος και αμέσως ενημέρωσε τον καπετάνιο περιγράφοντας τα όσα είδε στον βυθό. Ο καπετάνιος Δημήτριος Κοντός, αρχιδύτης με μεγάλη εμπειρία, καταδύθηκε και ο ίδιος για να επιβεβαιώσει την εκπληκτική ανακάλυψη.
Αμέσως ξεχώρισε ένα μπρούτζινο άγαλμα χωμένο στον βυθό, από το οποίο απέσπασε τον δεξιό υπερμεγέθη βραχίονα και το ανέβασε στο καΐκι ως αποδεικτικό στοιχείο. Επιστρέφοντας μετά από έξι μήνες σκληρής δουλειάς στη Σύμη, όπου εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή, το συζήτησε με τους δημογέροντες του νησιού και αποφασίστηκε να ενημερώσει την ελληνική κυβέρνηση. Οι εργασίες διήρκησαν συνολικά δέκα μήνες, υπό την καθοδήγηση του καπετάνιου Δ. Κοντού, από τις 24 Νοεμβρίου 1900 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 1901, με φοβερή κακοκαιρία και με τραγικές απώλειες. Δύο δύτες έμειναν παράλυτοι και ένας πέθανε. Το ναυάγιο χρονολογείται κυρίως στην Ελληνιστική Εποχή (τέλη 2ου – αρχές 1ου αιώνα π.Χ.), με εξαίρεση το χάλκινο άγαλμα του λεγόμενου Εφήβου των Αντικυθήρων, που ανήκει στον 4ο αιώνα π.Χ.
Ο μηχανισμός
Πρόκειται συνολικά για 378 αντικείμενα που σήμερα βρίσκονται στην έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «Το ναυάγιο των Αντικυθήρων» και που προορίζονταν είτε για να κοσμήσουν την έπαυλη κάποιου πλούσιου Ρωμαίου, είτε για να πωληθούν στις αγορές. Πρόκειται για γλυπτά και σκεύη πολυτελείας, γυάλινα, κεραμικά και χάλκινα αγγεία, κοσμήματα, νομίσματα, τμήματα μίας κλίνης, κομμάτια και από το ίδιο το πλοίο, κατάλοιπα ακόμη και τροφών και, φυσικά, ο Μηχανισμός. Από αυτόν σώζονται 7 μεγάλα θραύσματα και 75 μικρότερα σπαράγματα, ενώ η ακριβής θέση τους και η αρχική δομή του Μηχανισμού αποτελούν αντικείμενο συνεχούς έρευνας. Οι ελληνικές, αστρονομικού περιεχομένου επιγραφές στην επιφάνεια του Μηχανισμού αναφέρονται σε αστρονομικούς και ημερολογιακούς υπολογισμούς, ενώ οι επιγραφές στις μεταλλικές πλάκες, που τον προστάτευαν, αφορούν τις οδηγίες χρήσεις του οργάνου.
Ο Μηχανισμός προστατευόταν από ξύλινο πλαίσιο. Είναι ο αρχαιότερος, πολυσύνθετος αστρονομικός φορητός υπολογιστής, με τον οποίον προσδιορίζονταν οι θέσεις του Ηλιου, της Σελήνης και, πιθανότατα, των πέντε γνωστών κατά την αρχαιότητα πλανητών, του Ερμή, της Αφροδίτης, του Αρη, του Δία και του Κρόνου. Επίσης χρησιμοποιούνταν για την πρόβλεψη των εκλείψεων του Ηλιου και της Σελήνης, για την τήρηση ενός πολυετούς ημερολογίου με μεγάλη ακρίβεια, καθώς και για τον προσδιορισμό του χρόνου τέλεσης των Πανελλήνιων Αγώνων.
ΝΑΤΑΣΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
ethnos.gr