Ζαν – Ζακ Ρουσώ: εξέχουσα μορφή του γαλλικού Διαφωτισμού – εισηγητής της κοινωνίας των πολιτών
άρθρο του Παναγιώτη Δρέλλια*
Από τους σημαντικότερους στοχαστές της Ευρωπαϊκής Σκέψης ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν – Ζακ Ρουσώ άσκησε πολυσήμαντη επιρροή σε βασικούς τομείς των Επιστημών (Πολιτική –Κοινωνική- Ηθική Φιλοσοφία, Αισθητική θεωρία, Λογοτεχνία, Παιδαγωγική) και προετοίμασε τις δημοκρατικές διακηρύξεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γαλλική και Αμερικανική Επανάσταση του 18ου αιώνα.
Ιδιοφυής και πολυσχιδής προσωπικότητα με γερές πνευματικές βάσεις έγραψε κείμενα που αποτελούν παγκόσμια τομή στο φιλοσοφικό – πολιτικό – αισθητικό πεδίο και την αναμορφωτική απαίτηση για εξανθρωπισμό του καθημερινού βίου.
Τα κυριότερα και επιβλητικά του έργα:
1) Λόγος για τις επιστήμες και τις τέχνες (Discours sur les sciences et les arts, 1750)
2) Λόγος περί της καταγωγής της ανισότητας (Discours sur l’ origine de l’ inegalite, 1755)
3) Περί του Κοινωνικού Συμβολαίου (Du Contrat Social, 1762)
4) Αιμίλιος: ή περί Αγωγής (Emile: ou, de l’ Education, 1762).
5) Οι εξομολογήσεις (Les confessions, 1782)
6) Ζυλί: η νέα Ελοΐζα (Juilie: ou, la naivelle Heloise, 1761)
7) Επιστολή στον ντ’ Αλαμπέρ περί θεαμάτων (Lettre a d’ Alembert sur les spectacles, 1758)
αντιπροσωπεύουν μια προδρομική φωνή της πολιτικής χειραφέτησης, της επαναστατικής διόρθωσης των αδικιών, της νέας παιδαγωγικής αντίληψης, της ρομαντικής σχολής στη λογοτεχνία, της επιστροφής στη φύση.
Υπήρξε βασικός συντάκτης της Εγκυκλοπαίδειας (Encyclopedie), της σπουδαίας εκείνης συλλογικής εργασίας των Γάλλων διαφωτιστών (Ντιντερό, Βολταίρος, Ντ΄ Αλαμπέρ) για την ορθολογική διάχυση της γνώσης σε ευρύτερα λαϊκά στρώματα.
Η στηλίτευση της ατομικής ιδιοκτησίας, της κοινωνικής ανισότητας, και της εγωιστικής συμπεριφοράς, η εισαγωγή της έννοιας της γενικής βούλησης (volonte general) στην πολιτική ορολογία για την μετάβαση από την αρχική φυσική κατάσταση (l’ etat de la nature) στην πολιτική κατάσταση (l’ etat civil), η βαθιά και ακλόνητη πίστη στην αγαθή πρωτογενή φύση του παιδιού, η διαρκής προτροπή στους δασκάλους για απαγόρευση των ποινών και καλλιέργεια της αυτενέργειας, όλα αυτά τα ριζοσπαστικά για την εποχή του (18ος αιώνας) κελεύσματα, αναγορεύουν τον Ζαν – Ζακ Ρουσώ σε μεγάλο οραματιστή ενός αγνότερου και δικαιότερου κόσμου, σε ένα ισχυρό κριτικό πνεύμα που αποκάλυψε με διανοητική τόλμη τις κοινωνικές αντιφάσεις της επιστημονικής προόδου, παρωθώντας την παγκόσμια κοινότητα σε ενεργητική αντίσταση για εξάλειψη κάθε αυταρχικής εξουσίας.
* Ο Παναγιώτης Κων. Δρέλλιας (πτυχιούχος των Σχολών ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ και Φ.Π.Ψ.) είναι ΜΦ Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων panagd@otenet.gr
Jean – Jacques Rousseau (1712 – 1778): διάσημος φιλόσοφος και πολιτικός στοχαστής.
“Ο πρώτος που έχοντας περιφράξει ένα κομμάτι γης σκέφτηκε να πει: «Αυτό είναι δικό μου» και βρήκε ανθρώπους αρκετά αφελείς ώστε να τον πιστέψουν, υπήρξε ο πραγματικός ιδρυτής της κοινωνίας των πολιτών. Από πόσα εγκλήματα, πολέμους, φόνους, από πόσες αθλιότητες και αίσχη θα είχε απαλλάξει το ανθρώπινο γένος εκείνος που, ξεριζώνοντας τους πασσάλους ή σκεπάζοντας το χαντάκι, θα φώναζε στους συνανθρώπους του: Μην ακούτε αυτόν τον αγύρτη. Χαθήκατε, αν ξεχάσετε πως οι καρποί ανήκουν σε όλους και η γη δεν ανήκει σε κανέναν!…
…Η υπερβολική φιλοδοξία, η σφοδρή επιθυμία να μεγαλώσει τη σχετική περιουσία του, όχι τόσο από πραγματική ανάγκη, όσο για να ξεπεράσει τους άλλους, γεννά σε όλους τους ανθρώπους μια σκοτεινή τάση να αλληλοβλάπτονται, μια κρυφή ζήλια που γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνη αφού για μεγαλύτερη ασφάλεια παίρνει συχνά τη μάσκα της καλοσύνης.
Με λίγα λόγια, ανταγωνισμός και αντιζηλία από τη μία, σύγκρουση συμφερόντων από την άλλη, και πάντοτε η κρυφή επιθυμία του κέρδους εις βάρος των άλλων, αυτά όλα τα δεινά είναι η πρώτη συνέπεια της ιδιοκτησίας και της αναπόσπαστης συνοδείας της, της ανισότητας που γεννιέται”.
Εμβληματικό απόσπασμα από το ριζοσπαστικό βιβλίο του Ζαν – Ζακ Ρουσώ: «Πραγματεία περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων» (Discours sur l’ origine les fondements de l’ inegalite parmi les homme), ένα έργο που ενέπνευσε αργότερα τον Karl Marx στη διαμόρφωση της επαναστατικής του θεωρίας.
εωρ��k��вlP�h�ρόθεσμες μόνο αν παραληφθούν και πρωτοκολληθούν μέχρι την ως άνω ημέρα λήξης της προθεσμίας υποβολής τους.