Μια δημοκρατική, ανθρωπιστική και σοσιαλιστική φωνή
Του Παναγιώτη Δρέλλια*
Ο Γάλλος δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος, συγγραφέας, ιστορικός και αρθρογράφος Ζακ Ζυλιάρ πέθανε σε ηλικία 90 ετών στις 7 Σεπτεμβρίου 2023. Κατά τη διάρκεια των φιλολογικών του σπουδών στη Λυών και στη συνέχεια στην Ecole Normale Supérieure απέκτησε το agrégation στην Ιστορία. Επηρεάστηκε βαθιά από την ανάγνωση του Μαρξ, του Προυντόν, του Πασκάλ και του Καντ. Δίδαξε στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και υπήρξε διευθυντής σπουδών στην École des Hautes Études en Sciences Sociales. Το 1974 μαζί με τον Μισέλ Ροκάρ και τον Ζυλ Μαρτινέ έγινε ένας από τους βασικούς θεωρητικούς της «Δεύτερης Αριστεράς». Το 1978 ανέλαβε θέση τακτικού αρθρογράφου στο εβδομαδιαίο περιοδικό Le Nouvel Observateur, ενώ το 2010 εκδήλωσε την αντίθεσή του στη δεξιά στροφή του περιοδικού και έγινε αρθρογράφος του περιοδικού Marianne
Τα βιβλία του με ελληνική μετάφραση
Στην Ελλάδα έχουν μεταφραστεί από τις εκδόσεις Πόλις τα βιβλία του «Σιμόν Βέιλ» και «Οι Αριστερές της Γαλλίας».
1) Στο πρώτο «Σιμόν Βέιλ» εστιάζει στη σπουδαία εβραικής καταγωγής φιλόσοφο και πολιτική ακτιβίστρια Σιμόν Βέιλ(1909-1943) που είναι συνδεδεμένη με τους αγώνες της εργατικής τάξης και υπήρξε ανυποχώρητη υπέρμαχος της ελευθερίας της σκέψης, πολεμίστρια στις τάξεις των Δημοκρατικών στον Ισπανικό Εμφύλιο, μια διαρκώς ανυπότακτη συνείδηση στον χώρο της Ευρωπαϊκής Σκέψης
2) Στο δεύτερο βιβλίο του «Οι αριστερές της Γαλλίας» (2015, μτφρ. Χριστ. Σαμαρά), συγκλίνει στη διαπίστωση για το λεγόμενο ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς, δηλαδή την πάγια εμμονή της σε μια απόλυτη, ανένδοτη, αδιαπραγμάτευτη διαφάνεια προς επίτευξη του αρχικού της οράματος: την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών για έναν δικαιότερο και πιο ανθρώπινο κόσμο.
Η πολυσέλιδη αυτή μελέτη του Ζακ Ζιλιάρ διατρέχει ολόκληρη τη διαδρομή της Γαλλικής Αριστεράς, από τον αιώνα των Φώτων, τον Δυτικό Διαφωτισμό, την κομβική Γαλλική Επανάσταση, τους πυκνούς σε γεγονότα 19ο και 20ο αιώνες, διακρίνοντας ποικίλες αριστερές αποχρώσεις(φιλελεύθερη, ιακωβίνικη, ελευθεριακή, κολεκτιβιστική), προσεγγίζοντας με αυστηρά αναλυτικό, αλλά συγχρόνως και γλαφυρό τρόπο τις επιτυχίες, τα αδιέξοδα, τις αντιφάσεις, τις διαψεύσεις και τις ατυχείς πρακτικές των κινημάτων της στον διαρκή αγώνα για επαρκή εκπροσώπηση στη διεθνή πολιτική σκηνή. Με χρονική σειρά εκδιπλώνεται το μωσαϊκό της γαλλικής Αριστεράς από την Επανάσταση του 1789 μέχρι την ανάδειξη του κοινωνικού ζητήματος τον 19ο αιώνα, από την Κομμούνα των Παρισίων μέχρι τη στάση των διανοούμενων στην υπόθεση Ντρέυφους και από τον Σαρτρ ή τον Καμύ μέχρι την άνοδο του Φρανσουά Μιτεράν στην εξουσία. Έτσι χαρτογραφούνται τα όνειρα, τα αιτήματα, οι ανησυχίες, οι αντιφάσεις, οι μεταλλάξεις αλλά και η πληθώρα ρευμάτων της Αριστεράς, μέσα από μια αφήγηση που εμπλέκει ιστορική ανάλυση, προσωπική ζωή και ηθικοπολιτική στάση εμβληματικών πρωταγωνιστών, γράφοντας κατά το παράδειγμα του Πλούταρχου τα παράλληλα πορτρέτα για διάσημα πρόσωπα της πολιτικής και της διανόησης(Βολταίρος-Ρουσώ, Ροβεσπιέρος-Δαντόν, Thiers-Μπλανκί, Ουγκό-Λαμαρτίνος, Σαρτρ-Καμύ).
«Ο Τύπος έχασε έναν από τους καλύτερους συγγραφείς του και η Αριστερά έναν από τους πιο γόνιμους διανοούμενούς της» ανέφερε σε δήλωσή του ο πρώην πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ για τον θάνατο του επιφανούς στελέχους της Γαλλικής διανόησης Jacques Julliard, μιας από τις σημαντικές μορφές της Γαλλικής Αριστεράς στη σύγχρονη εποχή, οι ιδέες του οποίου μπορεί να συνδυασθούν με την πρόσφατη κρίση στην ελληνική πολιτική σκηνή μετά τη βαριά ήττα του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούνιο του 2023 και την απρόβλεπτη εσωτερική του αναταραχή στο θέμα της νέας ηγεσίας.
*Μαθηματικός-πτυχ. ΦΠΨ-MSc Φιλοσοφίας(panagkond@gmail.com)