Του Λίνου Υφαντή
Αρμένηδες ονομάζονταν έμποροι και τεχνίτες, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Αρμενία και είχαν εγκατασταθεί σε μεγάλα εμπορικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη κ.λπ.). Η παρουσία τους στην Ελλάδα χρονολογείται από τον 18ο αιώνα.
Το μεγαλύτερο όμως μέρος των Αρμενίων μεταναστών ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα από τη Μ.Ασία μεταξύ 1921-1923. Πάντα σύμφωνα με τον Καθηγητή Χασιώτη, σε άθλιες συνθήκες και ύστερα από μεγάλη ταλαιπωρία κατέφυγαν στην Ελλάδα από την Ανατολική Θράκη, την Κιλικία και την Ιωνία περισσότεροι από 120,000 Αρμένιοι πρόσφυγες. Στην απογραφή του 1940 καταγράφηκαν 27,000 Αρμένιοι οι οποίοι δήλωσαν ως μητρική γλώσσα την Αρμενική.
Στο Αγρίνιο αναφορές για παρουσία ελάχιστων Αρμένιων είχαμε την περίοδο του μεσοπολέμου και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Ο σπουδαίος Αιτωλοακαρνάνας μουσικός Αριστείδης Μόσχος αναφέρεται σε Αρμένιους που έπαιζαν μουσική στα καφέ Αμάν και Σαντάν , μουσικά στέκια του μεσοπολέμου στο Αγρίνιο. Εκτενή αναφορά όμως κάνει ο Αθανάσιος Παλιούρας στο έργο του “Γεννήθηκα στην Ντούτσαγα ανάμεσα σε Αρμένηδες, Εβραίους και Γύφτους». Αν και συνυπάρχει το μυθοπλαστικό με το ρεαλιστικό στοιχείο, ο Α.Παλιούρας αναφέρεται συγκεκριμένα σε Αρμένιους που κατοικούσαν σε χαμόσπιτα στη Ντούτσαγα, Αγρινιώτικη συνοικία μεταξύ Αγίας Τριάδας, Τριών Φαναριών και Αγίου Γεωργίου. Στη μυθιστορηματική του πλοκή έντασσει έναν Αρμένιο συμμαθητή του, τον Νουράι, του οποίου ο πατέρας έφτιαχνε ξύλινα παπούτσια.
Μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου το 1946 έγιναν μαζικοί επαναπατρισμοί και μεγάλο μέρος των Αρμενίων επέστρεψε στην τότε Σοβιετική Αρμενία.
Ήταν η εποχή του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου . Τότε άρχισε μια παναρμενική εκστρατεία για την «παλιννόστηση» των Αρμενίων της διασποράς στη Σοβιετική Αρμενία., η οποία ονομάστηκε nerkaght. Αυτή άφηνε ελπίδες στους Αρμενίους για στήριξη τους από την ΕΣΣΔ για νέο κράτος. Έτσι άρχισε και στην Ελλάδα η εκστρατεία για να πεισθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι Αρμένιοι να συμμετάσχουν στον επαναπατρισμό. Οι Αρμένιοι που δεν ήταν σε καλή οικονομική κατάσταση πρόθυμα αποφάσισαν να επιστρέψουν.
Το “nerkaght” λοιπόν φαίνεται να ήταν ο λόγος που οι Αρμένιοι στο έργο του Παλιούρα εγκαταλείπουν τα χαμόσπιτα τους στη Ντούτσαγα του Αγρινίου για να επαναπατριστούν στην τότε ΕΣΣΔ.
Σήμερα εκτιμάται ότι στη χώρα μας εκτιμάται ότι ζουν περίπου 40.000 Αρμένιων. Ελάχιστοι από αυτούς παρέμειναν στο Αγρίνιο και τις επόμενες μεταπολεμικές δεκαετίες.
Πηγές:
http://www.epoxi.gr/RTB2936/memories4.htm