Χαλκούνια, η «ταυτότητα» του Αγρινίου
Όλοι οι δρόμοι απόψε οδηγούν στην Πλατεία Δημάδη
Όπως κάθε χρόνο τα Χαλκούνια θα σφραγίσουν τη Μεγάλη Παρασκευή στο Αγρίνιο. Μετά την περιφορά των Επιταφίων απόψε το ραντεβού των Αγρινιωτών δίνεται στην πλατεία Δημάδη.
Τα χαλκούνια αποτελούν έθιμο ριζωμένο βαθιά στις καρδιές των Αγρινιωτών. Η αρχική τους εμφάνιση χάνεται πολύ βαθιά στο παρελθόν.
Παλιότερα, αλλά και σήμερα ο «Χαλκουνάς» ήταν και είναι ένας τίτλος ξεχωριστός για τους Αγρινιώτες. Είναι ένα έθιμο που παρά του ότι πολεμήθηκε πολλές φορές από την πολιτεία, δεν έσβησε ποτέ και πάντα επανεμφανίζεται δυνατότερο. Δεν είναι υπερβολή να αναφέρουμε πως τα χαλκούνια είναι κάτι σαν την «ταυτότητα» της πόλης.
Το Ιστορικό
Για το πότε και πως ξεκίνησε το έθιμο, από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά, έχουν ακουστεί πολλές εκδοχές. Μια εκδοχή αναφέρει ότι την περίοδο της Τουρκοκρατίας, με τα Χαλκούνια οι Ορθόδοξοι Έλληνες που ήταν μειοψηφία στο Βραχώρι, προστάτευαν την περιφορά του Επιταφίου, από τους Εβραίους κατοίκους της πόλης που παρενοχλούσαν και κορόιδευαν τους πιστούς. Άλλη εκδοχή μιλάει για την προσπάθεια των πιστών να δημιουργήσουν συμβολικά με τους κρότους και τις λάμψεις, την ατμόσφαιρα, που αναφέρει ο Ευαγγελιστής, την στιγμή που ξεψύχησε ο Κύριος (ιδού το καταπέτασμα του Ναού εσχίσθη εις τα δύο από άνωθεν έως κάτω και η γη εσίσθη και αι πέτραι εσχίσθησαν. Και τα μνημεία ηνεώχθησαν).
Μια Τρίτη άποψη θέλει τα Χαλκούνια μετά την Τουρκοκρατία, μέσο αντίδρασης των κατοίκων της δυτικής συνοικίας της πόλης τότε (Αγ. Δημητρίου) που την κατοικούσαν οι φτωχοί και οι πρόσφυγες Σουλιώτες, να χτυπάνε με αυτά τον επιτάφιο της ανατολικής συνοικίας (Αγ. Χριστόφορος) που κατοικούσαν οι πλούσιοι της πόλης, όταν συναντιόντουσαν στην πλατεία. Γρήγορα οι Αγιοχριστοφορίτες απάντησαν και έτσι γινόταν ΄΄πόλεμος΄΄ μεταξύ των δύο συνοικιών. Φυσικά δεν έχει σημασία η προέλευση του εθίμου, αλλά ότι το έθιμο έχει αγαπηθεί όσο κανένα άλλο από τους Αγρινιώτες.
Στη συνέχεια το ελεύθερο Ελληνικό κράτος, απαγόρευσε τα Χαλκούνια. Αυτά όμως ποτέ δεν έπαυσαν να καίγονται κρυφά, σε διάφορα μέρη της πόλης και κατά την περιφοράς των επιταφίων.
Στα νεότερα χρόνια, σύμφωνα με τις εφημερίδες τις εποχής, το Δημοτικό Συμβούλιο πήρε απόφαση να επιτρέψει την καύση των Χαλκουνιών ελεύθερα, το Πάσχα του 1956 στην επάνω πλατεία Στράτου. Από το 1960 επί Δημαρχίας Γ. Παπαϊωάννου, η καύση μεταφέρθηκε στην κεντρική πλατεία, οργανώθηκε και έγινε Τουριστική ατραξιόν. Ένα όμως ατύχημα, ανάγκασε την αστυνομία να το απαγορεύσει ξανά και πέρασαν πολλά χρόνια για να ξαναδούμε ελεύθερα Χαλκούνια στην πλατεία.
Η Κατασκευή
Τα Χαλκούνια γίνονται και γινότανε πάντα από ομάδες (παρέες) ή κατά οικογένειες, ή κατά γειτονιά, γιατί είναι μια σκληρή και επίπονη εργασία. Η ομάδα έχει τον αρχηγό της, τον μάστορα, έναν από τους παλιότερους και τους νεαρούς μαθητευόμενους. Ήδη σήμερα υπάρχουν οι απόγονοι από παλιές οικογενειακές ομάδες, όπως των Γιωτοπουλαίων, των Γιωταίων, των Τσιρωναίων,. αλλά και πολλές άλλες νέες.
Η κατασκευή αρχίζει με το δίπλωμα του χαρτιού, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας χάρτινος κύλινδρος (σωλήνας) μήκους 30 περίπου εκατ. και πάχος έως 10 εκατ. με κενό στο κέντρο έως 7 εκατ. και κολλάμε την άκρη του χαρτιού.
Ακολουθεί το κεφάλωμα στην μία άκρη. Με ειδικό εργαλείο κλείνει η τρύπα του κυλίνδρου και γίνεται λιγότερη από 1 εκατ, και μετά δένεται το κεφάλωμα εξωτερικά με δυνατό σπάγκο.
Μετά βάζουμε από την άλλη πλευρά του σωλήνα, ένα μείγμα από τρία είδη μπαρούτι (κουφομπάρτι, τριοφή και αγνή) και ταπώνουμε το μπαρούτι με χαρτί. Ύστερα με το σφυρί κλείνουμε το πίσω μέρος του Χαλκουνιού.
Τέλος με ένα τρυπάνι, κάνουμε μια τρύπα από την οπή του κεφαλώματος μέχρι τον πάτο του Χαλκουνιού. Τότε το χαλκούνι είναι έτοιμο. Ο χαλκουνάς για να ρίξει ένα Χαλκούνι το κρατάει πάντα από την βάση και του βάζει φωτιά πάντα με αναμμένο τσιγάρο.
Ανεξάρτητα από την ιστορία και την κατασκευή των Χαλκουνιών, το σίγουρο είναι ότι το Έθιμο των Χαλκουνιών έχει αγαπηθεί πάρα πολύ από τους Αγρινιώτες και δύσκολα, πολύ δύσκολα θα πάψουν να καίγονται κάθε Μ. Παρασκευή.
Μάκης Γουβέλης