Του Λίνου Υφαντή,
Η κάθοδος των Αρβανιτών στον σημερινό Ελλαδικό χώρο ξεκινά στα τέλη του 13ου αιώνα, με αρχική κοιτίδα την περιοχή Άρβανον, δυτικά της λίμνης Οχρίδας. Οι Αρβανίτες καλοδεχούμενοι διότι ήταν ειρηνικοί, εργατικοί καί λιτοδίαιτοι και η κάθοδός τους συνέπεσε με την ερήμωση της Ηπειρωτικής Ελλάδας λόγω πολέμων και άλλων αιτιών τους προηγούμενους αιώνες. Μέρος τους έχει ήδη εγκατασταθεί στην Θεσσαλία περίπου το 1325, ενώ άλλο κομμάτι τους κατευθύνθηκε κάθετα, μέσω Ηπείρου, μέχρι την Αιτωλοακαρνανία. Εκεί εδραιώνουν την παρουσία τους το 1358 μ.Χ με τη μάχη του Αχελώου ( Δείτε περισσότερα εδώ:https://www.mixanitouxronou.gr/i-agnosti-meseoniki-machi-tou-acheloou-opou-i-alvani-katatroposan-ton-strato-tou-nikiforou-v-douka-pou-simmachise-me-tous-tourkous/).
Οι Αρβανίτικες φάρες δεν παρέμειναν πολύ στην Αιτωλοακαρνανία διότι με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις επιγαμιών με γόνους Λατίνων ηγεμόνων (δείτε εδώ:https://www.agrinionews.gr/gkenova-palia-geitonia-agrinioy-genoyates-idrytes-i-o-gkini-mpoyas/) . Διώχθηκαν από τους Φράγκους και ηττήθηκαν στη Σπολάιτα Αγρινίου το 1403 (https://www.agrinionews.gr/fragoi-arvanites-spolaita/) και ένα μέρος τους έφυγε προς Πελοπόννησο. Οριστικά εκδιώχθηκαν από τον Κάρολο Τόκκο το 1418. Στη συνέχεια κατέφυγαν στην Αττική.
Το σύντομο πέρασμα των Αρβανιτών από την Αιτωλοαρνανία άφησε επωνύματα έως σήμερα από τις πιο γνωστές φάρες τους. Πολλά από αυτά όπως του Σπάτα, Λόσα,Καματερό, Ρέντη ενώ πέρασαν από τον τόπο μας κατέληξαν να μείνουν ως τοπωνύμια στην Αττική σήμερα. Άλλα όπως του Μαλακάσα έμειναν και τοπωνύμια στην Αττική αλλά και επώνυμα στην Αιτωλοακαρνανία (Μαλακάσης). Η φάρα του Ματαράγκα άφησε ως τοπωνύμιο το ομώνυμο χωριό στη Μακρυνεία αλλά και αντίστοιχο επώνυμο. Η φάρα του Κριεκούκη (Κοκκινομάλλης ) άφησε το αντίστοιχο τοπωνύμιο με το οποίο ονομάζονταν το χωριό “Καστράκι”. Άλλες αρβανίτικες φάρες είχαν τα επωνύματα Μάζης (=περήφανος), Δουσμάνης, Σπανός, , Σγουρός, Μουζάκης, Βρανάς, Καστριώτης. Πολλά επώνυμα που παρέμειναν έως σήμερα και είχαν παρουσία στην Αιτωλοακαρνανία όπως
Γκούμας ο Γιακουμής = ο Ιάκωβος . Ρέντης , Μερκούρης , Κοκος (Κόκκιος) ο Κώστας .
Μάνεσης = ο βραδύς , Μάζης = ο κορυφαίος Μποζος = ο βαρελας , Φούντης = ο πάτος . Βρανάς = ο σκυθρωπός , Μπίρης , Μίχας , Τσίπηρας , Σούρπης , Σούλης
Μπισκίνης, Σκούρας , Κόκλας , Μαλακάσας , Χαϊκάλης , Καματερός . Λέκκας Μεγκουλας ,Γκίνης , Γκολέμης, Νερης Βρετός, Ίσαρης . Κακαβάς Καλεντζης .
Κανάκης , Λικουρεσης από λίκουρε= τομάρι , Μαρής , Μελετης . Μόλας, Μπαρδης Μπίμπης, Μπούκουρας = ωραίος, Χόντος Μπόχαλης Μπόχα= σκόνη . Βέλιος . Πρίφτης = παπάς Λάσκος από Λάσκαρης Κολιας = ΝικολαοςΤριμης = παλικάρι . Κοτσικας = κοκκαλας , Λεμπέσης, Βαρλαμης απο Βαρλαάμ , Βάθης, Βλαντής , Βερβερης, Βήσας από Βησσαρίων .
Με πληροφορίες από:
Κώστα Μπίρη, τοπωνυμικά των Αθηνών, 1945 & 1960, Αρβανίτες οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού: ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών
Το οικόσημο των Μπούα-Σπάτα